Wypadek w zakładzie pracy na chwilę przed rozpoczęciem pracy

Co w przypadku, kiedy na kilka minut przed rozpoczęciem pracy przebywamy w zakładzie pracy i ulegniemy wypadkowi? Czy ochrona ubezpieczeniowa obejmuje zdarzenia mające miejsce na terenie zakładu pracy przed rozpoczęciem pracy? Czy jest to wypadek przy pracy, czy wypadek w drodze do pracy?

Jak czytamy w uchwale Sądu Najwyższego sygn. akt III UZP 6/12 z dnia 7 lutego 2013 r.:

W obecnym stanie prawnym ochrona wypadkowa realizowana jest dwojako. Gdy idzie o wypadki przy pracy, w świetle unormowań ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (…) zastosowanie znajduje ubezpieczenie wypadkowe jako sui generis ubezpieczenie pracodawcy, na co wskazuje choćby konstrukcja składki na to ubezpieczenie oraz – usankcjonowane orzecznictwem Sądu Najwyższego – sięganie do uzupełniającej odpowiedzialności cywilnoprawnej na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej. Z kolei w odniesieniu do wypadków w drodze do lub z pracy zastosowanie znajdują ubezpieczenia: rentowe i chorobowe (…) z tym, że ochrona wypadkowa ma charakter uprzywilejowany (wymiar świadczeń, rezygnacja z karencji).

Wypadek przy pracy

Według ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wypadek w drodze do pracy lub z pracy

Natomiast zgodnie z art. 57b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

Granica między pracą a drogą do (lub z) pracy

Wytyczenie granicy (a w efekcie sklasyfikowanie wypadku) powinno być dokonane na podstawie kryterium przestrzennego (czyli miejsca zdarzenia). Kryterium funkcjonalne (czyli czynności, podczas których doszło do zdarzenia), powinno być brane pod uwagę w drugiej kolejności i służyć do oceny czy zdarzenie ma charakter wypadku przy pracy. Przyjęcie kryterium przestrzennego rozumianego jako teren zakładu pracy pozwala w sensie terytorialnym na jednoznaczne rozgraniczenie wypadków w drodze do lub z pracy oraz wypadków przy pracy. Za stosowaniem kryterium przestrzennego przemawia specyfika ubezpieczenia wypadkowego.

Dalej w uchwale Sądu Najwyższego sygn. akt III UZP 6/12 z dnia 7 lutego 2013 r. czytamy, że:

(…) Pracodawca odpowiada za szkody, które poniósł pracownik w związku z wykonywaniem pracy, co obejmuje także przebywanie w sferze interesów pracodawcy w celu wykonywania czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę Znaczenie ma więc to, że pracownik znajduje się już (jeszcze) na terenie zakładu pracy.

Według kodeksu pracy to właśnie pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy – nie tylko w miejscu, w którym pracownik wykonuje pracę.

W wyroku Sądu Najwyższego sygn. akt I UK 120/14 z dnia 20 listopada 2014 r. czytamy, że:

Biorąc w dalszej kolejności pod uwagę charakter czynności, podczas których nastąpiło dane zdarzenie, istotne znaczenie ma ich związek z prawnie i życiowo uzasadnioną istotą stosunku pracy. Nie chodzi zatem wyłącznie o czynności pozostające w bezpośrednim związku z wykonywaniem pracy, ale także o życiowo normalne czynności towarzyszące świadczeniu pracy. Do nich zaś należy pokonanie przestrzeni – od wejścia na teren zakładu pracy do miejsca wykonywania pracy, jak też z odwrotnie – od miejsca wykonywania pracy do wyjścia z zakładu pracy.

Podsumowując, jeżeli pracownik uległ wypadkowi przebywając na terenie zakładu pracy po przybyciu do pracy, ale jeszcze przed jej rozpoczęciem, to wypadek ten może być potraktowany jako wypadek przy pracy.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1205 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.)
3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.)
4. Uchwała Sądu Najwyższego sygn. akt III UZP 6/12 z dnia 7 lutego 2013 r.
5. Wyrok Sądu Najwyższego sygn. akt I UK 120/14 z dnia 20 listopada 2014 r.