Wypadki w służbie wojskowej

Pełnienie obowiązków w służbie wojskowej wiąże się z narażaniem swojego bezpieczeństwa, a nawet życia. W związku z tym osoby pełniące taką służbę mają prawo do świadczeń odszkodowawczych.

W polskim ustawodawstwie istnieją akty prawne określające system odszkodowań wobec żołnierza i pracownika wojska oraz członków ich rodzin.

Przede wszystkim jest to ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz. U. z 2014 r. poz. 213, z późn. zm.).

Na podstawie powyższej ustawy pakiet odszkodowań dla żołnierzy obejmuje:

1) jednorazowe odszkodowanie przysługujące w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową,

2) odszkodowanie za przedmioty osobistego użytku utracone, całkowicie zniszczone lub uszkodzone wskutek wypadku pozostającego w związku ze służbą wojskową.

Świadczenia odszkodowawcze określone w ustawie przysługują żołnierzowi, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej, albo wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej, jak również żołnierzowi, który poniósł szkodę majątkową wskutek wypadku, a także rodzinie żołnierza, który zmarł wskutek wypadku lub choroby.

Za wypadek pozostający w związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które zaszło podczas lub w związku z:

• wykonywaniem obowiązków służbowych albo poleceń przełożonych,
• wykonywaniem czynności w interesie służby wojskowej, nawet bez polecenia przełożonych,
• ratowaniem ludzi z grożącego niebezpieczeństwa albo ratowaniem mienia przed zniszczeniem lub zagarnięciem,
• udziałem w pościgu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa albo ochroną innych osób przed napaścią,
• odbywaniem drogi do miejsca i z miejsca wykonywania ww. czynności.

Świadczenia określone w ustawie nie przysługują:

• w razie wypadku lub choroby, których wyłączną przyczyną było udowodnione przez właściwy organ umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie żołnierza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, jeżeli jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom, a żołnierz posiadał potrzebne umiejętności do wykonywania określonych czynności i był należycie przeszkolony w zakresie znajomości tych przepisów,
• w razie wypadku: 

– któremu żołnierz uległ podczas:

* pobytu na urlopie lub przepustce, z wyjątkiem odbywania drogi na urlop lub przepustkę i z powrotem oraz przypadków związanych z ratowaniem ludzi lub mienia lub z udziałem w pościgu lub ujęciu przestępców,

* samowolnego opuszczenia swojej jednostki wojskowej lub wyznaczonego miejsca przebywania albo samowolnego przebywania poza nimi, z wyjątkiem przypadków jak wyżej,

– do którego w znacznym stopniu przyczyniło się zachowanie żołnierza spowodowane jego stanem nietrzeźwości albo zażyciem środków odurzających lub substancji psychotropowych,

• jeżeli uszczerbek na zdrowiu lub śmierć żołnierza zostały spowodowane przez niego umyślnie.

Jednorazowe odszkodowanie

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje żołnierzowi, który wskutek wypadku albo choroby – pozostających w związku ze służbą wojskową – doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Uszczerbek na zdrowiu uważa się za:

• stały – jeżeli powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy,
• długotrwały – jeżeli powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający sześć miesięcy, mogący ulec poprawie.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje, jeżeli żołnierz:

1) doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku – w ciągu trzech lat od dnia wypadku;

2)  doznał uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby – nie później niż w ciągu trzech lat od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej;

3)  zmarł wskutek:

• wypadku – w ciągu trzech lat od dnia wypadku lub

• choroby –  w ciągu trzech lat od dnia ustalenia uszczerbku na zdrowiu wskutek tej choroby.

Wysokość jednorazowego odszkodowania wskutek choroby lub wypadku

Jednorazowe odszkodowanie za każdy procent doznanego stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia.

W przypadku, gdy nastąpiło pogorszenie staniu zdrowia, wskutek którego stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu uległ zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu ponad procent, według którego ustalone było odszkodowanie.

W sytuacji gdy żołnierz wskutek wypadku lub choroby został całkowicie niezdolny do pracy oraz niezdolny do samodzielnej egzystencji, jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę 3,5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia.

Jednorazowe odszkodowanie w razie śmierci wskutek wypadku lub choroby

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje członkom rodziny żołnierza w wysokości:

• gdy uprawniony jest małżonek lub dziecko – 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia,
• gdy uprawniony jest inny członek rodziny – 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia,
• gdy uprawniony jest małżonek i jedno lub więcej dzieci – 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie na każde dziecko,
• gdy uprawnionych jest dwoje lub więcej dzieci – 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie na drugie i każde następne dziecko.

Jeżeli oprócz małżonka lub dzieci uprawnieni do jednorazowego odszkodowania są równocześnie inni członkowie rodziny, każdemu z nich, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi i dzieciom, przysługuje jednorazowe odszkodowanie w wysokości 3,5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia.

W przypadkach gdy uprawnieni do jednorazowego odszkodowania są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci, przysługuje odszkodowanie zwiększone o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie na drugiego i każdego następnego członka rodziny.

Oprócz małżonka i dzieci własnych uprawnionymi członkami rodziny są:

• dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci żołnierza warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej,
• rodzice, osoby przysposabiające, macocha i ojczym.

Odszkodowanie za przedmiot osobistego użytku oraz przedmioty służące do wykonywania zawodu

Żołnierzowi, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, a w razie jego śmierci wskutek takiego wypadku – uprawnionym członkom jego rodziny przysługuje odszkodowanie za udowodnione szkody poniesione wskutek utraty, całkowitego zniszczenia lub uszkodzenia w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku, jak również przedmiotów służących do wykonywania zawodu, z wyjątkiem pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.

Wysokość odszkodowania za utracone, całkowicie zniszczone lub uszkodzone przedmioty ustala się na podstawie ich ceny rynkowej z dnia orzekania o odszkodowaniu, z uwzględnieniem stopnia zużycia tych przedmiotów. Odszkodowanie stanowi równowartość kosztów przywrócenia ich do staniu używalności. Jeżeli jednak stopień uszkodzenia jest znaczny albo koszty naprawy przekraczałyby wartość uszkodzonego przedmiotu, przyznaje się odszkodowanie w wysokości określonej powyżej.

Postępowanie w sprawie świadczeń odszkodowawczych

Postępowanie w sprawie świadczeń odszkodowawczych wszczyna się z urzędu lub na wniosek zainteresowanego.

Prawo do świadczenia odszkodowawczego i jego wysokość ustala, w drodze decyzji, szef właściwego wojewódzkiego sztabu wojskowego. Od tej decyzji przysługuje zainteresowanemu odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, na zasadach i w terminach określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

 Odszkodowania wypłaca szef wojewódzkiego sztabu wojskowego.

Odszkodowania na omawianych zasadach przysługują również:

• osobom powołanym do odbycia czynnej służby wojskowej i zwolnionym z tej służby, które uległy wypadkowi w drodze z miejsca zamieszkania do jednostki wojskowej lub z powrotem do miejsca zamieszkania,
• członkom rodzin osób zmarłych wskutek wypadku, o których mowa powyżej.

Podstawa prawna:

1) Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz. U. z 2014 r. poz. 213, z późn. zm.),

2) Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1242, z późn. zm.).