Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego

Zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego należą do jednych z najczęstszych dolegliwości związanych z pracą. W całej Europie dotykają one milionów pracowników.

Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe stanowią jeden z najpowszechniejszych problemów zdrowotnych w Europie, tym samym dotykają miliony pracowników – aż 24% pracowników europejskich skarży się na bóle kręgosłupa, a 22% – na bóle mięśni. W nowych państwach członkowskich schorzenia ta występują jeszcze częściej – odpowiednio 39% i 36%.

Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe zwykle dotyczą pleców, karku, ramion i kończyn górnych, choć mogą również dotknąć kończyn dolnych. Obejmują one wszelkie urazy lub schorzenia stawów i innych tkanek. Początkowo problemy zdrowotne rozpoczynają się od drobnych bólów, a kończą na poważnych schorzeniach, które kończą się rezygnacją z pracy. W przewlekłych przypadkach mogą one nawet prowadzić do niepełnosprawności.

Do nadmiernego obciążenia układu ruchu (mięśniowo-szkieletowego) przyczynia się ciężka, dynamiczna praca fizyczna, ręczny transport przedmiotów, pozycja przy pracy i czynności powtarzane z duża częstotliwością i w dużym tempie oraz wysiłek statyczny. Przeciążenie przy pracy prowadzi do większej liczy błędów, co z kolei może przyczynić do wypadków.

Większość zaburzeń mięśniowo-szkieletowych rozwija się na przestrzeni czasu. Zazwyczaj nie ma jednej przyczyny, a powodem zaburzeń mogą być różne czynniki. Do najczęstszych czynników skutkujących zaburzeniami mięśniowo-szkieletowymi należą m.in.:

  • przenoszenie ciężkich przedmiotów,
  • powtarzające się lub energiczne ruchy,
  • niewygodna i nieruchoma pozycja ciała,
  • wibracje, słabe oświetlenie, mikroklimat,
  • szybkie tempo pracy,
  • długotrwałe siedzenie lub stanie w tej samej pozycji ciała.

Oprócz czynników związanych bezpośrednio z czynnikami fizycznymi można wyróżnić także tzw. czynniki osobnicze oraz czynniki organizacyjne, które także przyczyniają się do powstania lub pogłębiania dolegliwości mięśniowo-szkieletowych, co przedstawia rysunek poniżej.

Ocena ryzyka

Oceniając ryzyko przeciążenia układu ruchu (mięśniowo-szkieletowego) należy przeanalizować pozycję przy pracy i powtarzanie wykonywanych czynności (ocena czasu przebywania w pozycji wymuszonej i powtarzania czynności) oraz masę, drogę i sposób przenoszenia przedmiotów.

Obciążenia układu ruchu możemy podzielić na: dynamiczne, statyczne i prace monotypowa.

Przy obciążeniu dynamicznym należy wziąć po uwagę:

  • masę przenoszonego przedmiotu;
  • rytm pracy (np. szybkość przenoszenia),
  • pozycję przy wykonywaniu pracy (np. podnoszenie i składanie w pozycji pochylonej lub podnoszenie przedmiotu w dużej odległości od osi ciała),
  • możliwość skrętu tułowia,
  • różnicę poziomów między pobraniem a złożeniem przedmiotu,
  • odległość przenoszenia.

Za pracę przy obciążeniu statycznym (w wymuszonej pozycji) uważa się pracę, podczas której nie można zmienić ułożenia ciała przez więcej niż 50% czasu zmiany roboczej (praca z   pochylonym lub/i skręconym tułowiem lub szyją, na kolanach, w przysiadzie z rękami uniesionymi ponad głową).

Do oceny ryzyka przy pracy w wymuszonej pozycji konieczna jest analiza toku pracy pod kątem czasu i częstotliwości powtórzeń – monotonia lub monotypia. Na skutek nieprzerwalnego aktywowania tych samych zespołów komórek nerwowych zarządzających procesami mentalnymi i czynnościami ruchowymi mogą się w nich rozwijać stany hamowania. Prowadzi to do spadku napięcia czynnościowego całego organizmu, które przejawiają się objawami fizjologicznymi (np. spowolnieniem akcji serca, wydłużeniem czasu reakcji, osłabieniem percepcji itp.) oraz psychicznymi (np. osłabieniem czujności i uwagi, znudzeniem, osłabieniem pamięci itp.).

Rodzaje obciążeń układu ruchu, ich charakterystykę i sposób oceny ryzyka przedstawia tabela poniżej.

Obciążenie

Charakterystyka czynności

Sposób oceny obciążenia

Metody oceny ryzyka

Dynamiczne

Posługiwanie się ciężkimi i nieporęcznymi narzędziami.

Praca całym ciałem – mięśniami barków, pleców, obu rąk. Przemieszczanie przedmiotów – podnoszenie, przesuwanie, przenoszenie (transport ręczny).

  • wyznaczenie wydatku energetycznego,
  • listy kontrolne,
  • metody oceny ryzyka (matrycowe, wskaźnikowe, grafy),
  • metoda REBA

Statyczne

Praca wykonywana w pozycji wymuszonej lub nienaturalnej

  • ocena wysiłku statycznego metodą OWAS,
  • listy kontrolne,
  • metody oceny ryzyka (matrycowe, wskaźnikowe, grafy),
  • metoda REBA

Praca monotypowa

Powtarzanie czynności i jednakowych ruchów w narzuconym tempie

  • wyznaczenie wydatku energetycznego,
  • listy kontrolne,
  • metody oceny ryzyka (matrycowe, wskaźnikowe, grafy)

Aby poradzić sobie z problemem zaburzeń układu mięśniowo-szkieletowego, pracodawcy powinni uwzględniać ocenę ryzyka zawodowego. Pamiętać należy jednak, że czasem rozwiązanie jest proste i tanie, na przykład wystarczy zapewnić wózek do przeładunku towarów lub dostosować stanowisko pracy do wymagań ergonomii (zmienić położenie przedmiotów na biurku, wyposażyć stanowisko pracy w odpowiednie rozwiązania technologiczne).

Więcej na temat oceny ryzyka przy obciążeniach układu mięśniowo-szkieletowego i nie tylko odnajdziecie Państwo w książce Ocena Ryzyka Zawodowego.

Skomentuj