Zagrożenia psychospołeczne w Europie

Streszczenie raportu przygotowanego przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) oraz Europejską Fundację na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound).

Wprowadzenie

Niniejsze streszczenie powstało na podstawie wspólnego raportu dotyczącego zagrożeń psychospołecznych w miejscu pracy, sporządzonego przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA) oraz Europejską Fundację na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound). Wykorzystano w nim wzajemnie uzupełniające się prace tych dwóch agencji, wynikające z ich odmiennych ról. Uwzględniając złożoność relacji między zdrowiem a pracą, w niniejszej publikacji przedstawiono informacje porównawcze dotyczące występowania zagrożeń psychospołecznych wśród pracowników oraz zbadano powiązania pomiędzy tymi zagrożeniami a zdrowiem i samopoczuciem. W sprawozdaniu omówiono również kwestię, w jakim stopniu pracodawcy przeciwdziałają zagrożeniom psychospołecznym, oraz opisano działania interwencyjne, jakie mogą być podejmowane przez przedsiębiorstwa. Zamieszczono w nim także omówienie polityki realizowanej przez sześć państw członkowskich.

Kontekst polityki

Unia Europejska dąży do poprawy jakości warunków pracy. Zgodnie z art. 151 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej państwa członkowskie powinny działać na rzecz promowania zatrudnienia i poprawy warunków pracy. Zapewnienie zdrowia i dobrego samopoczucia pracowników przez cały okres pracy zawodowej jest warunkiem koniecznym do realizacji celu strategii „Europa 2020” w zakresie zwiększenia zatrudnienia w całej Unii Europejskiej. Dyrektywa ramowa z 1989 r., dotycząca bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu pracy, zobowiązuje pracodawców do wprowadzania środków zapobiegawczych chroniących przed wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi. W związku z tym zagrożenia psychospołeczne muszą być uwzględniane w strategiach przedsiębiorstw dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa. Ponadto europejscy partnerzy społeczni uznali znaczenie zagrożeń psychospołecznych, podpisując porozumienia ramowe odnoszące się do stresu związanego z pracą zawodową (2004) oraz nękania i przemocy w miejscu pracy (2007). Porozumienia te zobowiązują do rozwijania i stosowania ich treści na szczeblu krajowym.

Kluczowe ustalenia

25% europejskich pracowników twierdzi, że doświadcza stresu związanego z pracą zawodową przez cały czas lub przez większość czasu pracy. Podobny odsetek zgłasza, że praca ma niekorzystny wpływ na stan ich zdrowia. Do tych negatywnych skutków pracy przyczyniają się zagrożenia psychospołeczne. Najczęściej występujące zagrożenia wiążą się z rodzajem zadań wykonywanych przez pracowników, na przykład z monotonią lub złożonością, a także z intensywnością pracy. Duża intensywność pracy łączy się z niekorzystnymi skutkami dla zdrowia i samopoczucia, a zwłaszcza ze stresem związanym z pracą zawodową. Przemoc i nękanie są rzadziej zgłaszane, lecz mają silnie niekorzystny wpływ na samopoczucie. Inne warunki pracy, takie jak odpowiednia równowaga między życiem zawodowym a prywatnym oraz wsparcie społeczne, mają na nie pozytywny wpływ. Od 2005 r. zmniejszyła się skala występowania niektórych zagrożeń psychospołecznych. Mniej osób uskarża się na długi czas pracy i brak wsparcia społecznego. Wzrosła jednak niepewność zatrudnienia, a jedna piąta pracowników nadal pracuje za długo lub w nieregularnych godzinach. W niektórych krajach odnotowano ostatnio wzrost presji i przemocy w miejscu pracy. Jest to związane ze zmianami w miejscu pracy wywołanymi przez kryzys gospodarczy. Ogólnie rzecz biorąc, różnice w warunkach pracy poszczególnych grup pracowniczych mają charakter sektorowy. Występują jednak różnice dotyczące płci, co niekoniecznie jest związane z sektorem zatrudnienia – na przykład mężczyźni pracują dłużej, a kobiety napotykają więcej trudności w rozwoju kariery zawodowej.

Zagrożenia psychospołeczne stanowią problem większości przedsiębiorstw. Niemal 80% menedżerów wyraża obawy dotyczące stresu związanego z pracą zawodową, a jeden na pięciu za poważny problem uznaje przemoc i nękanie. Jeżeli przyjrzeć się poszczególnym zagrożeniom, największymi problemami są presja czasu oraz trudni klienci, pacjenci i uczniowie. Pomimo takiego stanu rzeczy niespełna jedna trzecia pracodawców wprowadziła procedury przeciwdziałania tym zagrożeniom.