Zagrożenia w gospodarstwie rolnym

Rozpoczął się sezon związany z pracami polowymi. W związku z tym rolnicy oraz wszystkie osoby żyjące na co dzień na wsiach, powinny mieć na uwadze zagrożenia jakie występują w gospodarstwie rolnym.

Praca w rolnictwie jest pracą specyficzną i odmienną, niż praca w innych sektorach gospodarki narodowej. Rolnik przede wszystkim nie ma jednego stanowiska, ale wykonuje pracę różne, które wymagają odmiennych umiejętności. Jednocześnie narażony on jest na wielorakie  niebezpieczeństwa. Zagrożenia te różnią się między sobą rodzajem i specyfiką w zależności jaka czynność jest wykonywana.

Do najczęstszych zagrożeń występujących w gospodarstwach rolnych zaliczamy:

a)      zagrożenia mechaniczne,

b)      zagrożenia chemiczne i pyłowe,

c)      niekorzystne warunki termiczne oraz czynniki atmosferyczne,

d)      zagrożenia biologiczne,

e)      zagrożenia prądem elektrycznym,

f)       zagrożenia hałasem,

g)      upadek z wysokości,

h)      zagrożenia przy spawaniu.

Ad. a) Zagrożenia mechaniczne są to wszelkie zagrożenia powodowane przez czynniki mechaniczne. Te z kolei należy rozumieć, jako wszelkie czynniki fizyczne, które mogą doprowadzić do lżejszych lub cięższych urazów, a nawet do śmierci poszkodowanego. Są on powodowane mechanicznym oddziaływaniem na człowieka maszyny i jej elementów, przedmiotów oraz narzędzi pracy.

Zagrożenia te mogą być powodowane przez czynniki mechaniczne występujące zarówno podczas normalnego funkcjonowania maszyny, narzędzia lub innego przedmiotu pracy, jak i przez czynniki powstałe na skutek zakłóceń, uszkodzeń bądź też awarie.

Zagrożenia mechaniczne mogą być powodowane przez:

• przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty,
• ruchome elementy robocze maszyn i urządzeń,
• ostre, wystające elementy,
• spadające przedmioty,
• płyny pod ciśnieniem,
• śliskie, nierówne powierzchnie,
• ograniczone przestrzenie,
• żywe zwierzęta.

Do najczęstszych urazów wywołanych przez czynniki mechaniczne zaliczamy:

• zgniecenia, bądź zmiażdżenia,
• obcięcie np. palców u rąk,
• potłuczenie,
• nakłucia lub przekłucia,
• otarcia, skaleczenia,
• złamania, zwichnięcia.

Znaczna część wypadków powstaje z powodu niewłaściwego uchwycenia i trzymania narzędzi oraz niewłaściwym zabezpieczeniu maszyny oraz urządzenia w czasie postoju lub w ruchu, z powodu braku lub z niewłaściwego stanu osłon i zabezpieczeń maszyn oraz urządzeń.

Ad. b) Do zagrożeń chemicznych występujących w gospodarstwie rolnym, możemy zaliczyć przede wszystkim środki ochrony roślin, nawozy, paliwa oraz smary.

Środki ochrony roślin, czyli pestycydy niszczą bakterie, chwasty czy szkodniki. Mają również szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka.  

Rolnik najbardziej jest narażony na działanie pestycydów podczas:

• przygotowywania roztworów np. do opryskiwania lub zaprawiania nasion,
• rozprowadzania oprysków za pomocą opryskiwacza sadowniczego z użyciem ciągnika, bądź ręcznych opryskiwaczy,
• podlewania roślin,
• pracy w pomieszczeniach, w których przetrzymywane są preparaty,
• czyszczenia i naprawy sprzętów potrzebnych do rozprowadzania środków ochrony roślin,
• gospodarowania odpadami pestycydów, czyli pustymi i uszkodzonymi opakowaniami po preparatach.

Pamiętaj!

Aby zmniejszyć ryzyko bezpośredniego kontaktu z pestycydami stosuj odpowiednie środki ochrony indywidualnej w postaci ubrań ochronnych, rękawic, obuwia, gogli oraz sprzętu ochrony układu oddechowego.

Zagrożenia pyłowe powstają najczęściej podczas takich procesów jak mielenie, szlifowanie, kruszenie, bronowanie, młócenie, cięcie drewna, siew, nawożenie, przesypywanie nawozów lub innych sypkich substancji. Należy pamiętać, że źródłem zapylenia może być również tzw. pylenie wtórne, powstające z pyłów zalegających powierzchnie maszyn i urządzeń, konstrukcji, mebli i podłóg.

Do niebezpiecznych pyłów, zagrażającym życiu człowieka zaliczamy:

• pyły zawierające związki krzemu,
• pyły drzewne, powstające podczas cięcia bądź szlifowania drewna (do najniebezpieczniejszych należą pyły drewna twardego oraz pochodzące od najpospolitszego drzewa w naszym kraju, jakim jest sosna).
• pyły toksyczne (do pyłów takich mogących wystąpić w rolnictwie zaliczane są przede wszystkim pyły powstające z nawozów sztucznych podczas ich przygotowywania, przesypywania oraz rozsiewania, a także pyły zawierające wapno).
• Inne pyły zawierające: azbest, cement, węgiel kamienny i brunatny, wełnę mineralną oraz pyły pochodzące z kamieni szlifierskich.

Ad. c) Niekorzystne warunki termiczne i czynniki atmosferyczne mają bardzo duży wpływ na oddziaływanie człowieka. Biorąc pod uwagę, że większość prac na gospodarstwie wykonywana jest na otwartej przestrzeni, znaczący wpływ mają panujące warunki atmosferyczne. Także warunki w pomieszczeniach takich jak spichlerze, stodoły, obory uzależnione są od panujących warunków atmosferycznych na zewnątrz. Część prac może być wykonywana przez rolników na przemian, w pomieszczeniach i poza nimi, stąd może dojść do osłabienia organizmu. Oprócz tego rolnicy podczas wykonywania swoich prac narażeni są na duże skoki temperatur, różną wilgotność oraz na opady atmosferyczne.

Ad. d) Pod nazwą zagrożenia biologiczne kryje się wiele zagrożeń związanych z działaniem biologicznych czynników szkodliwych. Biologiczne czynniki szkodliwe to mikro- i makroorganizmy oraz substancje przez nie wytwarzane, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm człowieka i mogą wywoływać choroby zawodowe, zwłaszcza układu oddechowego i skóry. Wyróżnić możemy trzy grupy biologicznych czynników szkodliwych:

• czynniki zakaźne pochodzenia zwierzęcego ( wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby),
• alergie i toksyny wytwarzane przez rośliny uprawne,
• alergie i toksyny wytwarzane przez drobnoustroje roślin i zwierząt.

Szkodliwe czynniki biologiczne występują w pyłach organicznych i są uwalniane w dużych ilościach do powietrza wdychanego przez rolnika. Mają one działanie zakaźne, alergizujące, toksyczne, drażniące oraz rakotwórcze.

Ad. e) Zagrożenia prądem elektrycznym. Rolnik wykonując swoją prace w gospodarstwie używa wielu urządzeń elektrycznych, których niewłaściwe użytkowanie może stać się przyczyną wielu wypadków oraz chorób.

Porażenia i oparzenia prądem elektrycznym najczęściej spowodowane są:

• wadliwą budową urządzeń,
• nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa pracy,
• brakiem odpowiedniej wiedzy o zagrożeniach jakie niesie użytkowanie urządzeń elektrycznych,
• nieostrożnością.

Bardzo niebezpiecznym zagrożeniem spowodowanym używaniem wadliwych lub nieodpowiednich urządzeń elektrycznych jest ryzyko wybuchu, które może w konsekwencji doprowadzić do pożaru, zwłaszcza w strefach narażonych na takie niebezpieczeństwo.

Osoby przebywające zbyt długi czas w pobliżu urządzeń, które generują duże napięcie, narażone są na niebezpieczeństwo szkodliwego oddziaływania pól elektrycznych i  elektromagnetycznych.

Ad. f) Ponieważ praca w rolnictwie uzależniona jest w dużej mierze od działania maszyn, zagrożenie hałasem staje się prawie nieodłącznym elementem prac polowych. Maszynami odpowiedzialnymi za hałas są m.in.: ciągniki, kombajny zbożowe, kosiarki pokosowe, młocarnie, rozdrabniacze, dojarki, sortowniki do ziemniaków, przecinarki do metalu, wiertarki, spawarki. Maszyną mogącą stworzyć główne źródło hałasu, a jednocześnie najbardziej powszechną jest ciągnik.

Jeżeli poziom hałasu jest większy od dopuszczalnego lub jeżeli czujemy, że poziom tego hałasu jest trudny do zniesienia, należy zastosować ochronniki słuchu.

Ad. g) Zagrożenia upadkiem z wysokości mogą wynikać zarówno z pracy na wysokościach, jak i z pracy w zagłębieniach i w ich pobliżu. Na podstawie danych KRUS wynika, że do upadków z wysokości dochodzi najczęściej na źle zabezpieczonych/skonstruowanych drabinach, na schodach o niewłaściwej konstrukcji oraz w niezabezpieczonych otworach zrzutowych i kanałach gnojowych. Upadki takie kończą się urazami kończyn dolnych – skręceniami, złamaniami oraz potłuczeniami, a także urazami barku, obojczyka, ale również trwałym kalectwem spowodowanym uszkodzeniem układu nerwowego, a nawet śmiercią.

Upadek z wysokości w gospodarstwie rolnym może wystąpić przy:

• pracach remontowo-budowlanych (np. w trakcie budowy nowych budynków, naprawy dachów, remontu pomieszczeń gospodarczych),
• układaniu różnego rodzaju przedmiotów, materiałów (np. skrzyń z owocami na środkach transportu najczęściej stosowanych w rolnictwie),
• pracach z użyciem drabin,
• pracy w sadownictwie (np. podczas zrywania owoców),
• przy uporządkowywaniu, remontowaniu, czyszczeniu sprzętu rolniczego, maszyn, przyczep itp.

Pamiętaj!

Główną przyczyną zagrożeń dla ludzi wykonujących pracę na wysokości jest posługiwanie się niewłaściwym sprzętem oraz niesprawnością sprzętu np. drabin z uszkodzonymi, bądź zabrudzonymi szczeblami, brak zabezpieczeń przed rozsuwaniem się itp.

Ad. h) Zagrożenia występujące przy spawaniu, to przede wszystkim niebezpieczeństwo promieniowania optycznego, emisja ciepła oraz iskry i rozpryski stopionego metalu. Promieniowanie optyczne jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal w zakresie od 1 nm do 1 mm.

Promieniowanie optyczne można podzielić na:

• promieniowanie nadfioletowe,
• promieniowanie widzialne (światło),
• promieniowanie podczerwone.

Do najczęściej spotykanych technologicznych źródeł promieniowania optycznego w gospodarstwach rolnych należą spawarki gazowe oraz elektryczne.

W 2016 roku zgłoszono do Oddziałów Regionalnych i Placówek Terenowych KRUS 19 110 wypadków, jest to o 1044 (5,2%) mniej niż w roku 2015.