Zatrudnienie równoległe a wymiar urlopu wypoczynkowego

Nierzadko zdarza się, że dana osoba jednocześnie pozostaje w dwóch, a czasem nawet więcej niż dwóch stosunkach pracy z różnymi pracodawcami. Jak ustalić w takim przypadku wymiar urlopu wypoczynkowego?

Rola art. 1541 § 2 k.p.

Mogłoby się wydawać, że problem ten w pewnym sensie rozstrzyga art. 1541 § 2 k.p. To jednak złudne wrażenie. Rola tego przepisu jest inna. Zgodnie z jego treścią, w przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Przepis ten reguluje zatem kwestię zaliczania stażu pracy z niezakończonego jeszcze stosunku pracy, w przypadku podejmowania dodatkowego zatrudnienia, do tzw. stażu urlopowego, który rzutuje na wymiar urlopu wypoczynkowego u nowego pracodawcy. Jego celem jest zatem ustalenie okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i jego ogólny wymiar, a nie określenie tego wymiaru u poszczególnych pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w stosunku pracy w różnych, zwłaszcza nakładających się na siebie okresach roku kalendarzowego.

W stanie prawnym sprzed wejścia w życie tego przepisu (przed 1 stycznia 2004 r.), art. 1541 k.p. regulował wprost wyłącznie kwestię prawa do urlopu w przypadku następujących po sobie stosunków pracy. Pomijał natomiast zagadnienie prawa do urlopu wypoczynkowego i jego wymiaru w przypadku jednoczesnego zatrudnienia u różnych pracodawców.

W tamtym czasie (podobnie jak i teraz czyni to § 1), analizowany przepis posługiwał się pojęciem „okresy poprzedniego zatrudnienia”, które utożsamiano z okresami zakończonego już zatrudnienia. Na tle tego stanu prawnego, w orzecznictwie ugruntował się pogląd, zgodnie z którym do okresu pracy, od którego zależało uzyskanie prawa do urlopu w zakładzie pracy, w którym pracownik podjął dodatkowe zatrudnienie, nie wliczało się okresu trwającego zatrudnienia w innym zakładzie pracy1.

W rezultacie pracownik posiadający już kilkuletni staż pracy uprawniający go do wyższego wymiaru urlopu wypoczynkowego (26 dni) wypracowany w ramach dotychczasowego stosunku pracy, podejmując jednocześnie dodatkowe zatrudnienie u innego pracodawcy, korzystał u niego z urlopu o niższym wymiarze (20 dni). Na poczet stażu urlopowego w ramach dodatkowego zatrudnienia nie mógł bowiem zaliczyć okresu zatrudnienia u pierwszego pracodawcy, gdyż zawarty z nim stosunek pracy jeszcze się nie zakończył. Tym samym, staż urlopowy wymagany do nabycia urlopu wypoczynkowego w wyższym wymiarze u „dodatkowego” pracodawcy musiał wypracowywać od początku, gdyż z jego perspektywy, przez pryzmat obowiązujących ówcześnie przepisów, był postrzegany jak pracownik, który legitymuje się „zerowym” okresem zatrudnienia.

Dodanie do art. 1541 k.p. paragrafu 2 wyeliminowało negatywne następstwa wynikające z dotychczasowego stanu prawnego. W swym aktualnym brzmieniu przepis ten nakazuje, aby w sytuacji jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy do wymiaru urlopu wypoczynkowego wliczać także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia, w części przypadającej przed nawiązaniem kolejnego stosunku pracy. Oznacza to, iż nowy, „równoległy” pracodawca na potrzeby stosunku pracy z danym pracownikiem ustala jego prawo i wymiar urlopu wypoczynkowego z uwzględnieniem okresu przez pracownika przepracowanego w danym roku kalendarzowym, przed zawarciem z nim umowy o pracę.

 A zatem pracownik nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego u każdego z zatrudniających go jednocześnie pracodawców w wymiarze adekwatnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym i wymiaru etatu, na jakim świadczy pracę u każdego z tych pracodawców. Prawo do urlopu wypoczynkowego i jego roczny wymiar ustalamy odrębnie w ramach każdego z równolegle trwających stosunków pracy2.

W celu dokonania niezbędnych ustaleń m.in. na potrzeby art. 1541 § 2 k.p., „dodatkowy” pracodawca może żądać od pracownika dokumentu potwierdzającego przebieg dotychczasowego zatrudnienia (zob. art. 22 § 1 pkt 6 k.p.). Z uwagi na fakt, iż stosunek pracy z pracodawcą, który zatrudnił pracownika jako pierwszy, nadal trwa, brak jest możliwości wykazania długości okresu zatrudnienia u tego pracodawcy, opierając się na świadectwie pracy, gdyż jest ono wydawane dopiero w związku z ustaniem stosunku pracy. Dlatego też przedmiotowy okres zatrudnienia pracownik powinien wykazać, opierając się na innym dokumencie, np. zaświadczeniu o zatrudnieniu3  

Odrębność jednoczesnych stosunków pracy

Zgodnie z art. 154 § 1 k.p., wymiar urlopu wypoczynkowego jest uzależniony od stażu pracy i wynosi odpowiednio:

1)  20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;

2)  26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Ustalony w ten sposób wymiar urlopu wypoczynkowego nie może zostać przekroczony w skali roku kalendarzowego (zob. art. 154 § 3 k.p.). Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy pracownik pozostawał w całym roku kalendarzowym w stosunku pracy z jednym pracodawcą, jak i więcej niż jednym pracodawcą. Przy czym omawiane ograniczenie znajdzie zastosowanie wyłącznie do przypadku kolejno po sobie następujących stosunków pracy czyli sytuacji, gdy kolejny stosunek pracy następuje po uprzednim zakończonym już stosunku pracy. Nie będzie miało natomiast zastosowania w przypadku, gdy pracownik w danym roku pozostawał w dwóch lub większej liczbie stosunków pracy, które trwały w tym samym czasie. W takiej sytuacji, wymiary urlopów należnych za okresy zatrudnienia w jednoczesnych stosunkach pracy nie podlegają sumowaniu na poczet limitu z art. 154 § 3 k.p.

Pracownik nabywa bowiem prawo do urlopu wypoczynkowego u każdego z zatrudniających go jednocześnie pracodawców w wymiarze proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym. Przy czym wymiar urlopu wypoczynkowego pracownika, który w tym samym roku pozostawał w więcej niż jednym stosunku pracy powinien być ustalany odrębnie w ramach każdego z tych stosunków pracy4. Oznacza to, że w przypadku podjęcia kolejnego, równoległego zatrudnienia prawo do urlopu będzie rozliczane i urlop będzie wykorzystywany niezależnie w ramach każdego ze stosunków pracy.

Tym samym, w przypadku jednoczesnego zatrudnienia u różnych pracodawców nie znajdzie zastosowania art. 154 § 3 k.p. limitujący całoroczny wymiar urlopu wypoczynkowego. W konsekwencji tego faktu, suma wymiarów urlopu wypoczynkowego u jednocześnie zatrudniających pracownika pracodawców może przekroczyć odpowiednio 20 lub 26 dni.

Przykład

Pracownik posiada ponad 10-letni staż pracy, który uprawnia go do 26 dni urlopu wypoczynkowego w skali roku kalendarzowego.

Jest zatrudniony u pracodawcy „A” od 1 stycznia 2016 r. na pełnym etacie. Jednocześnie 1 stycznia 2019 r. podjął dodatkowe zatrudnienie u pracodawcy „B” na pełnym etacie, na podstawie umowy o pracę, którą zawarł do 31 grudnia 2019 r.

W roku 2019 będzie miał prawo do 26 dni urlopu wypoczynkowego zarówno u pracodawcy „A”, jak i u pracodawcy „B”.

W przypadku podjęcia dodatkowej pracy w trakcie roku kalendarzowego, wymiar urlopu wypoczynkowego u „nowego”, dodatkowego pracodawcy ustalamy proporcjonalnie do okresu zatrudnienia w roku podjęcia pracy.

Przykład

Pracownik posiada 8-letni staż pracy, który uprawnia go do 20 dni urlopu wypoczynkowego w skali roku kalendarzowego.

Jest zatrudniony u pracodawcy „A” od 1 września 2018 r. na pełnym etacie. Jednocześnie 1 marca 2019 r. podjął dodatkowe zatrudnienie u pracodawcy „B” na pełnym etacie, na podstawie umowy o pracę, która ma obowiązywać do 31 grudnia 2019 r.

Jeżeli pozostanie w obydwu stosunkach pracy do końca 2019 r., wówczas w tym roku będzie miał prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego u pracodawcy „A”. Podczas gdy u pracodawcy „B” wymiar jego urlopu wyniesie 17 dni (10/12 x 20 ≈ 17).

Analogicznie przedstawia się sprawa w przypadku zatrudnienia w trakcie roku kalendarzowego na tzw. zakładkę.

Przykład

Pracownik posiada ponad 10-letni staż pracy, który uprawnia go do 26 dni urlopu wypoczynkowego w skali roku kalendarzowego.

Był zatrudniony u pracodawcy „A” w okresie od 1 stycznia do 30 września 2018 r. na pełnym etacie. Natomiast u pracodawcy „B” podjął pracę 1 lipca 2018 r. i pracuje do dziś.

W takim układzie, wymiar jego urlopu u pracodawcy „A” wyniósł 20 dni (9/12 x 26 ≈ 20). Natomiast u pracodawcy „B” wyniósł 13 dni (6/12 x 26 = 13).

W pracy i na urlopie

Konsekwencją odrębności jednocześnie trwających stosunków pracy i przysługujących w ich ramach urlopów wypoczynkowych jest fakt, iż okresy jego wykorzystywania u poszczególnych pracodawców nie muszą przypadać w tym samym czasie5.

Jednak w literaturze tematu prezentowany jest również pogląd, zgodnie z którym w przypadku korzystania z urlopu wypoczynkowego w ramach jednoczesnych stosunków pracy należy kierować się założeniem, że urlop ten służy zapewnieniu pracownikowi odpoczynku od pracy. Cel ten może być w pełni zrealizowany w sytuacji zaprzestania świadczenia pracy na czas korzystania z urlopu u wszystkich pracodawców jednocześnie zatrudniających danego pracownika. Aby cel ten zrealizować, pracownik pozostający w zatrudnieniu jednocześnie u dwóch lub więcej pracodawców powinien zawnioskować o udzielenie urlopu w tym samym okresie u wszystkich zatrudniających go pracodawców, a ci ostatni wniosek pracownika powinni zaakceptować6.

Z całym naciskiem należy jednak stwierdzić, że przedstawiony powyżej pogląd nie znajduje bezpośredniego oparcia w aktualnym stanie prawnym. Żaden bowiem przepis nie zobowiązuje równocześnie zatrudniających danego pracownika pracodawców do współdziałania w zakresie udzielania mu urlopu wypoczynkowego w tym samym czasie. Brak jest również regulacji, która dawałaby pracownikowi możliwość wymuszenia na jednocześnie zatrudniających go pracodawcach udzielenia urlopu wypoczynkowego w tym samym okresie. Pracownik może oczywiście czynić starania, aby jego urlop wypoczynkowy u każdego z zatrudniających go pracodawców przypadał w tym samym czasie. Nie ma jednak gwarancji, że tak się ostatecznie stanie. Ostateczna bowiem decyzja w tym zakresie należała będzie do jednocześnie zatrudniających go pracodawców, którym w przypadku odrzucenia propozycji pracownika nie sposób postawić zarzutu naruszenia uprawnień urlopowych w kontekście art. 282 § 1 pkt 2 k.p.  

W konsekwencji nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego tylko u jednego z zatrudniających go pracodawców, pracując nadal u drugiego (pozostałych) z nich.

Por. uchwałę SN z 27.01.1977 r., V PZP 5/76, OSNCP 1977/4/63; uchwalę SN z 6.02.1979 r., V PZP 5/78, OSNCP 1979/6/109; uchwałę SN z 30.11.1988 r., III PZP 33/88, OSNCP 1989/78/108.

2 Por. m.in. R. Lisicki, Konsultacje i wyjaśnienia, PiZS nr 5/2009, s. 42.

3 Por. m.in. J. Iwulski, Komentarz do art. 1541 KP, [w:] J. Iwulski (red.), Kodeks pracy. Komentarz, wyd. III, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, wersja elektroniczna – LEX.

4 B. Lenart, Kodeks pracy, [w:] B. Lenart (red.), Urlopy wypoczynkowe i inne zwolnienia od pracy. Wyjaśnienia. Porady. Orzecznictwo, Warszawa 2014, wersja elektroniczna – Legalis.

Por. m.in. M. Nowak, Kilka uwag na temat charakteru prawnego i funkcji urlopu wypoczynkowego w świetle zmieniających się przepisów kodeksu pracy, [w:] Z. Góral, M.A. Mielczarek (red.), 40 lat Kodeksu pracy, Warszawa 2015, s. 279.

6 Por. W. Dyląg, M. Bosak (red.), Prawo do odpoczynku jako przejaw funkcji ochronnej prawa pracy, [w:] Funkcja ochronna prawa pracy a wyzwania współczesności,  Warszawa 2014, s. 35.

dr Piotr Wąż

doktor nauk prawnych, specjalizujący się w problematyce prawa pracy, prawa spółek i prawa koncernowego

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 4/2019

www.atest.com.pl

Skomentuj