Źródła prawa pracy

Jakie źródła Prawa Pracy możemy wyróżnić?

Obowiązujące źródła prawa

Ustawa zasadnicza – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) w art. 87 i art. 234 rozróżnia następujące, powszechnie obowiązujące źródła prawa:

1) konstytucja,

2) notyfikowane umowy międzynarodowe,

3) ustawy,

4) rozporządzenia z mocą ustawy,

5) rozporządzenia,

6) akty prawa miejscowego.

Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Jest aktem nadrzędnym, co oznacza, że jej postanowienia nie mogą być zmienione w drodze ustaw oraz innych aktów prawnych lub w drodze umów międzynarodowych. Wynika z tego, że organy stanowiące prawo nie mogą wydawać norm prawnych sprzecznych z Konstytucją. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że stanowi ona inaczej.

Źródła prawa pracy

Powszechnie obowiązującymi źródłami prawa pracy, które obowiązują na obszarze Polski, są:

1) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej – stosownie do jej postanowień:

a) praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej,

b) państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy; w imieniu państwa nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy w oparciu o ustawę z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589, z późn. zm.),

c) każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy; wyjątki w tym zakresie określa ustawa,

d) każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa,

e) pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa,

2) ratyfikowane przez Prezydenta RP umowy międzynarodowe określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, np.:

a) traktat akcesyjny podpisany 16 kwietnia 2003 r. w Atenach,

b) konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy,

3) ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (J.t.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) i inne ustawy określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, np. ustawy:

a) z 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. Nr 166, poz. 1608, z poźn. zm.),

b) z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.),

c) z 5 kwietnia 2002 r. europejskich radach zakładowych (Dz. U. Nr 62, poz. 556, z późn. zm.),

d) z 23 maja 1991 o związkach zawodowych (J.t.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.),

e) z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. Nr 79, poz. 550, z późn. zm.),

f) obok przepisów Kodeksu pracy i aktów prawnych wydanych na jego podstawie należy wyróżnić ustawy regulujące kwestie kompetencji i zakresu działania organów nadzoru nad warunkami pracy, takie jak: ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy, ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy,

g) dodatkowo wiele aktów prawnych w randze ustawy nie odnosi się wprawdzie do bezpieczeństwa i higieny pracy, ale w sposób istotny, szczegółowy reguluje zagadnienia z tego obszaru. Przykładowo takie przepisy, jak: prawo budowlane, prawo geologiczne i górnicze, ustawy dotyczące czynników i preparatów chemicznych czy prawo atomowe, a także akty wykonawcze wydane na podstawie delegacji zawartych w tych ustawach,

4) rozporządzenia określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, tj. akty prawne wydane na podstawie upoważnienia zawartego:

a) w kodeksie pracy – np. rozporządzenia:

— MGiP z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860, z późn. zm.) – wydane na podstawie art. 2375 § 1 k.p.,

— MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.) wydane na podstawie art. 23715 § 1 k.p.,

b) w innych ustawach,

5) bardzo istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy są również Polskie Normy. Zawierają one wymagania techniczne oraz metody badań i pomiarów czynników występujących w środowisku pracy, jak też dotyczą oceny ryzyka zawodowego i zarządzania bezpieczeństwem w zakładzie pracy. Normy, zgodnie z ustawą o normalizacji, nie są obowiązkowe (są do dobrowolnego stosowania), jednakże  każdorazowo, jeżeli przepis powszechnie obowiązujący nakazuje stosowanie norm, stają się one obowiązkowe do stosowania.

Wewnątrzzakładowe źródła prawa pracy

Wewnątrzzakładowymi źródłami prawa pracy, które obowiązują jedynie podmioty objęte ich treścią (obowiązują w jednym lub więcej zakładach pracy i nie mają charakteru powszechnego) – stosownie do art. 9 k.p. – są:

1) zakładowe i ponadzakładowe układy zbiorowe pracy (reguluje je dział jedenasty Kodeksu pracy – porównaj art. 238–24130),

2) porozumienia zbiorowe oparte na ustawie, określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy (inne niż układy zbiorowe pracy) zawierane przez partnerów społecznych, tj. pracodawców i organizacje związków zawodowych – np.:

a) porozumienie zawarte na podstawie art. 3 ust. 1–3 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844, z późn. zm.),

b) porozumienie zawarte na podstawie art. 14 ustawy z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz. 236, z późn. zm.),

c) porozumienie zawarte na podstawie art. 261 ust. 3 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (J.t.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, z późn. zm.),

3) regulaminy (wszystkie przyjęte przez pracodawcę bez względu na nazwę) określające prawa i obowiązki stron stosunku pracy, tj. w szczególności:

a) regulamin wynagradzania (art. 772 k.p.),

b) regulamin pracy, w tym regulamin premiowania (art. 104–1043 k.p.),

4) obwieszczenia i informacje – jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie musi wydawać regulaminu pracy (wynagradzania), wówczas systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe ustala w obwieszczeniu.

Skomentuj