Związek wypadku z pracą

Aby nagłe zdarzenie spowodowane przyczyną zewnętrzną, skutkujące urazem lub śmiercią uznać za wypadek przy pracy, musi ono pozostawać w związku przyczynowym z wykonywaną pracą.

Uwzględniając złożoność warunków procesu pracy, ustawodawca określa związek z pracą dość szeroko, a mianowicie:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności (wynikających z jego „stałych” zadań) lub poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Należy więc przyjąć, że związek z pracą jest to powiązanie wypadku z wykonywaniem czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę, albo będących przedmiotem poleceń przełożonych (które wiążą pracownika), albo też podjętych nawet samorzutnie przez pracownika w interesie pracodawcy. Samo świadczenie pracy (wykonywanie określonych czynności) nie jest mednak warunkiem koniecznym do uznania związku z pracą, ponieważ wystarczy, aby czynnik sprawczy wypadku w postaci przyczyny zewnętrznej wystąpił w czasie pracy i był powiązany funkcjonalnie z pracą, czyli pracownik może ulec wypadkowi w sytuacji, gdy pracy nie świadczy, lecz w związku z pracą znalazł się w sytuacji, która by nie powstała, gdyby nie był pracownikiem (np. udanie się do toalety czy po napój do szatni).

Brak związku z pracą (zerwanie związku z pracą) będzie dyskwalifikował uznanie zdarzenia, za wypadek przy pracy, stąd też pomocnymi mogą być przykłady rozstrzygnięć Sądu Najwyższego w tej materii. Jest powszechną praktyką, że w przypadku gdy wypadek nastąpił w normalnym miejscu wykonywania działalności – przyjmuje się przez domniemanie, że istniał przyczynowy związek pomiędzy wykonywaną działalnością a wypadkiem. Nawet gdy wypadek zdarzył się już po zakończeniu codziennej działalności, przy opuszczaniu budynku lub terenu, na którym ta działalność jest prowadzona, nie odbiera to mu cech wypadku przy wykonywaniu określonej działalności.

Wypadki i choroby zawodowe – dokumentacja, postępowanie, orzecznictwo

Jedynie wtedy, gdy określone działanie związane było z popełnianiem przestępstwa (np. kradzież mienia pracodawcy), to choćby odbywało się w miejscu wykonywania codziennej działalności i w czasie tej działalności, nie może być ono uznane za wypadek przy wykonywaniu określonej działalności. Także wtedy, gdy śmierć lub określone uszkodzenie ciała nastąpiło w wyniku próby samobójczej, nie może być mowy o wypadku przy określonej działalności. Nie jest natomiast istotne dla kwalifikacji zdarzenia jako wypadku przy wykonywaniu działalności, czy osoba, która uległa wypadkowi, przestrzegała przepisów bhp, ani nawet jej stan trzeźwości. Te fakty mogą jedynie wpłynąć na otrzymanie lub nie świadczeń powypadkowych.

Orzecznictwo

Okoliczność, że pracownik uległ wypadkowi przy pracy w czasie przeznaczonym na wykorzystanie urlopu wypoczynkowego, nie pozbawia go prawa do świadczeń z ustawy wypadkowej w razie stwierdzenia, że wykonywał on tę pracę wprawdzie bez polecenia, lecz w interesie zakładu pracy.

 Wyrok SN z dn. 31.03.1973 r., III URN 38/72, OSP 1973/7/143.

Pobicie pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności pracowniczych w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do ich wykonywania jest z reguły wystarczającą przesłanką do uznania, że zdarzenie to nastąpiło w związku przyczynowym z pracą […]. Pobicie pracownika na terenie zakładu pracy lub w miejscu wyznaczonym do wykonywania zleconych czynności pracowniczych, w którym znalazł się przypadkowo podczas wykonywania czynności sprzecznych z istotą i celem zleconej mu pracy, nie pozostaje w związku z jego obowiązkami pracowniczymi, nie jest więc wypadkiem przy pracy, zwłaszcza gdy zostało spowodowane wyłącznie oczywiście niewłaściwym zachowaniem się pobitego.

 Wyrok SN z dn. 11.08.1978 r., III PRN 25/78, OSNC 1979/3/57.

Wypadkiem przy pracy […] nie jest zdarzenie polegające na szarpaniu się dwóch pracowników w czasie i miejscu pracy, spowodowane niewłaściwym i niezgodnym z interesem pracodawcy działaniem poszkodowanego, nie pozostającym w ścisłym związku z wykonywaniem pracy.

 Wyrok SN z dn. 20.10.1998 r. I PKN 260/98, OSNAP 1999/22/720.

Wypadek, któremu uległ pracownik na terenie zakładu pracy przy wysiadaniu z osinobusu zakładowego, przewożącego pracowników do pracy, jest wypadkiem przy pracy […].

 Uchwała SN z dn. 28.08.1978 r., III PZP 10/78, OSNC 1979/2/30.

[…] związek zdarzenia z pracą z reguły zachodzi wówczas, gdy nagłe zdarzenie nastąpiło podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych. Związek zdarzenia z pracą będzie zerwany, chociażby samo zdarzenie nastąpiło na terenie zakładu pracy i w godzinach pracy, jeżeli pracownik w przeznaczonym na pracę czasie zachowuje się w taki sposób lub przedsiębierze takie czynności, które nie wynikają z zatrudnienia, lub nawet celom zatrudnienia są przeciwne, a przez to powodują, że w istotnym – ze względu na moment zdarzenia – czasie dochodzi do zerwania czasowego związku z pracą, co z kolei uniemożliwia przyjęcie, że wypadek nastąpił podczas lub w związku z pracą. Taki skutek może, choć nie musi, wywołać wprowadzenie się pracownika w stan nietrzeźwości. Stan taki może również […] wyłączyć prawo pracownika do świadczeń, nawet w razie zdarzenia, które można zakwalifikować jako wypadek przy pracy.

Wyrok SN z dn. 29.09.1978 r., III PRN 31/78 (niepublikowany).

(…) Związek z pracą zostaje zerwany wówczas, gdy pracownik bez usprawiedliwienia prawnego nie wykonuje pracy w czasie i w miejscu, w którym pracę powinien wykonywać. Nie zawsze przy tym miejscem wykonywania pracy będzie teren zakładu pracy, a czasem pracy – czas pracy zakładu pracy, jako całości. Miejscem pracy może być także miejsce zamieszkania pracownika lub jakiekolwiek inne miejsce, a czasem pracy – dowolna pora doby, jeżeli wykonywanie pracy w takich miejscach i w takiej porze przewiduje treść wiążącego strony stosunku prawnego. „Usprawiedliwienie prawne” niewykonywania pracy w czasie i w miejscu przeznaczonym na pracę może wynikać bezpośrednio z przepisów Kodeksu pracy (np. z treści art. 81 lub 16 KP), lecz także z innych przepisów wchodzących w zastosowanie przez art. 300 KP, a więc m.in. również z art. 56 KC nakazującego uwzględnienie w stosunkach prawnych, nawiązanych w drodze czynności prawnych, praktyk wynikających z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Zakres tych praktyk zależy od możliwości i specyfiki poszczególnych zakładów pracy. W konkretnej sytuacji faktycznej – może być uznane za usprawiedliwione udanie się pracownika, za zgodą przełożonego, do pobliskiego kiosku lub sklepu po przedmioty bieżące, bezpośredniego użycia. Nie jest przy tym istotne, czy kiosk lub sklep znajduje się na terenie zakładu pracy, czy w pobliżu tego zakładu.

 Wyrok SN z dn. 27.03.1979 r., III PR 16/79 (niepublikowany).

Nie jest wypadkiem przy pracy doznanie przez nauczyciela wychowania fizycznego w czasie zajęć towarzysko-rekreacyjnych z osobami dorosłymi, prowadzonych przez niego na terenie szkoły bez polecenia dyrektora, jakkolwiek za jego wiedzą […].

 Wyrok SN z dn. 22.01.1999 r. II UKN 441/98, OSNAP 2000/6/235.

Wypadek, jakiemu uległ pracownik w czasie godzin pracy, podczas zabezpieczania na terenie zakładu pracy przed opadami atmosferycznymi motoroweru, którym dojeżdżał do pracy, jest wypadkiem przy pracy […].

 Uchwała SN z dn. 19.09.1979 r., III PZP 7/79, OSNC 1980/3/43.

Nie można uznać, że pracownik utonął podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności pracowniczych, jeżeli nie został przez przełożonego dopuszczony do pracy, ponieważ był pijany.

 Wyrok SN z dn. 3.05.1982 r., II PR 9/82, OSP 1983/3/48. Glosa: Sanetra W., OSP 1983/3/48.

Podjęcie przez pracownika nawet nienależących do jego obowiązków, ale celowych czynności, zwykle wykonywanych w zakładzie, dowodzi związku zdarzenia z pracą, skoro pracownik działał w interesie zakładu pracy.

 Wyrok SN z dn. 13.05.1982 r., II PRN 8/82, OSP 1983/5/107. Glosa: Kolba K., OSP 1983/5/107.

Wypadek kasjera, u którego stwierdzono niedobór w kasie, podejrzanego o popełnienie przestępstwa […], nie jest wypadkiem przy pracy […], jeżeli zdarzył się podczas drogi odbywanej przez tego pracownika w celu złożenia wyjaśnień przed organami ścigania w sprawie związanej z powstałym brakiem w kasie, a złożenie zeznań nie nastąpiło na polecenie zakładu pracy.

 Wyrok SN z dn. 11.01.1983 r., II PR 31/82, OSNC 1983/7/106.

Stan nietrzeźwości pracownika nie powoduje zerwania związku z pracą, jeżeli do wypadku dochodzi w sytuacji, w której nie można wykluczyć, że obok tego stanu także inne dolegliwości organizmu spowodowały, że doszło do zdarzenia spowodowanego przyczyną zewnętrzną, w wyniku którego nastąpiła śmierć pracownika.

 Wyrok SA w Łodzi z dn. 31.12.1992 r., III APr 51/92, OSA 1993/8/32.

Dla stwierdzenia istnienia lub zerwania związku z pracą […] decydujące znaczenie ma zachowanie się pracownika, który uległ wypadkowi.

Wyrok SN z dn. 11.08.1994 r., II PRN 1/94, OSNAP 1995/3/34.

Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło po odsunięciu pracownika od wykonywania pracy w czasie, gdy samowolnie przebywał na terenie zakładu pracy i nie był w dyspozycji pracodawcy.

 Wyrok SN z dn. 13.11.1998 r. I UKN 298/98, OSNAP 1999/24/798.

Nie można uznać zdarzenia za wypadek przy pracy, jeśli pracownik wykonuje czynności niezwiązane z jego obowiązkami służbowymi, nawet gdy czyni to na terenie zakładu pracy i w godzinach pracy.

 Wyrok SA w Lublinie z dn. 26.06.1996 r., II APr 8/96, Apel.– Lub. 1997/2/9.

Zgoda przełożonego na opuszczenie przez pracownika miejsca pracy w godzinach pracy w celu załatwienia jego prywatnych spraw nie może być utożsamiana z zachowaniem związku z pracą wypadku, który nastąpił po opuszczeniu przez pracownika miejsca pracy.

 Wyrok SN z dn. 14.01.1997 r., II UKN 47/96, OSNAP 1997/17/326.

Związek pomiędzy nagłą i zewnętrzną przyczyną wypadku a pracą, polega na miejscowym i czasowym bądź funkcjonalnym powiązaniu przyczyny doznanego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci pracownika z wykonywaniem czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę lub będących przedmiotem polecenia przełożonych albo nawet podjętych samorzutnie w interesie pracodawcy.

 Wyrok SN z dn. 7.08.1997 r., II UKN 245/97, OSNAP 1998/12/370.

Przepis art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (…) umożliwia uznanie związku z pracą nie tylko wypadku, który zdarzył się podczas wykonywania przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, ale również takiego, który nastąpił w związku z wykonywaniem tego rodzaju czynności. Związek funkcjonalny z pracą istnieje niezależnie od czasu i miejsca, w którym wypadek nastąpił.

 Wyrok SN z dn. 17.07.2006 r., I UK 28/06, MOPR 2006/12/670.

Zdarzenie może być uznane za wypadek przy pracy […] jeżeli postępowanie dowodowe wykaże, że albo bez wykonywania pracy nie doszłoby do niego, albo też prawdopodobieństwo jego zajścia byłoby niewielkie.

 Wyrok SN z dn. 29.10.1997 r., II UKN 304/97, OSNAP 1998/15/464.

W czasie zwolnienia lekarskiego pracownik jest czasowo zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i wykonywania innych czynności mających związek z pracą. Przybycie do przychodni lekarskiej – położonej nawet na terenie zakładu pracy – (oraz powrót z przychodni do domu) nie jest więc wystarczającą przesłanką do muznania, że pobyt pracownika w przychodni pozostawał w związku z pracą.

 Wyrok SA w Katowicach z dn. 12.02.1998 r., III AUa 1355/97, PP 1998/9/42.

Ubezpieczona zajmowała stanowisko głównej księgowej i trudno za przyczynę zewnętrzną (art. 3 ustawy z 12.06.1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy …) uznać jej zdenerwowanie spowodowane rozmową telefoniczną z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. Stanowisko głównej księgowej jest bowiem stanowiskiem kierowniczym, samodzielnym i pracownik zajmujący takie stanowisko musi się liczyć z tym, że wykonywanie normalnych obowiązków nie zawsze przebiega bez konfliktów oraz że z wykonywaniem tych obowiązków wiąże się z reguły konieczność doznania mniejszych lub większych stresów psychicznych. Kontakt głównej księgowej z pracownikiem ZUS jest rzeczą zupełnie normalną, mającą niewątpliwie miejsce niejednokrotnie, dotyczy sytuacji, z którymi główna księgowa styka się na co dzień, i trudno taki kontakt nawet przy zaistnieniu kontrowersji co do rozpatrywanego problemu uznać za nadzwyczajną sytuację, która miała wpływ na stan zdrowia ubezpieczonej.

 Wyrok SA w Katowicach z dn. 29.04.2004 r., III AUa 4062/02.

1. Obowiązek podnoszenia kwalifikacji zawodowych nie należy do istoty stosunku pracy.

2. Umowa zawarta przez strony stosunku pracy w sytuacji, o jakiej mowa w § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12.10.1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U. Nr 103, poz. 472 ze zm.), zbliżona jest do umów o charakterze cywilnoprawnym, w których strony mogą dowolnie kształtować swoje prawa i obowiązki. Umowa ta nie w każdym przypadku zmienia (modyfikuje)treść łączącej strony umowy o pracę o nałożenie na pracownika obowiązku podniesienia kwalifikacji zawodowych. Skoro łącząca strony umowa o pracę oraz umowa o dofinansowanie dokształcenia zawodowego nie nakładały na pracownicę obowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodowych i nie uzupełniały dotychczasowego stosunku pracy w tym zakresie, to wyjazd pracownicy na uczelnię w celu uczestniczenia w zajęciach nie był podróżą służbową a wypadek, jakiemu podczas tej podróży uległa, nie był wypadkiem w czasie podróży służbowej zrównanym z wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 2 pkt 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (…).

 Wyrok SN z dn. 20.04.2006 r., I UK 260/05, MOPR 2006/7/386.

Wprawienie się pracownika w stan nietrzeźwości w czasie odbywania drogi z miejsca wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy do siedziby pracodawcy środkiem lokomocji należącym do pracodawcy i kierowanym przez innego pracownika nie wyłącza pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (…).

 Wyrok SN z dn. 24.10.2007 r., I UK 127/07, MOPR 2009/2/365.

Wypadek komunikacyjny w drodze z miejsca zamieszkania (domu) do miejsca wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy nie jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (…), nawet wówczas, gdy pracownik świadczy pracę w ramach zadaniowego czasu pracy (art. 140 K.p.).

 Wyrok SN z dn. 29.11.2006 r., II UK 101/06, MOPR 2008/3/20.

1. O uznaniu zdarzenia za wypadek przy pracy decyduje związek z pracą, który należy ujmować szeroko z wykluczeniem automatyzmu zerwania związku z pracą zdarzeń nagłych wywołanych przyczyną zewnętrzną, którym pracownik ulega w związku z udziałem w strajku.

2. Za wypadek przy pracy należy uznać nagłą, wywołaną przyczyną zewnętrzną samobójczą śmierć pracownika pozostającą w związku z pracą

 Wyrok SO w Białymstoku z dn. 21.02.2013 r., III Pa 5/13, POSP dostęp: 2014-06-04.

Nie może być uznane za wypadek przy pracy zdarzenie, nie wchodzące w zakres czynności objętych wiążącą ubezpieczonego umową zlecenia.

 Wyrok SO w Kaliszu z dn. 31.10.2013 r., V Ua 40/13, POSP dostęp: 2014-06-04.

Działania pracownika wykraczające poza zakres zwykłych czynności, objęte są ochroną ubezpieczeniową jeżeli mieszczą się w sferze uprawnień i obowiązków pracownika i były podjęte w przekonaniu o działaniu w interesie pracodawcy.

 Wyrok SO w Kaliszu z dn. 19.12.2013 r., V Ua 49/13, POSP dostęp: 2014-06-04.

Krótka usprawiedliwiona przerwa w pracy co do zasady nie powoduje zerwania związku z pracą.

Chcesz wiedzieć więcej?!Sprawdź!

Wypadki i choroby zawodowe – dokumentacja, postępowanie, orzecznictwo

Skomentuj