Potknięcia, poślizgnięcia, upadki

Niezależnie od wykonywanego zawodu, każdy z nas może być narażony w pracy na potknięcia, poślizgnięcia czy upadki. Są to także jedne z najczęstszych przyczyn wypadków przy pracy.

Poślizgnięcia, potknięcia i upadki są najczęstszymi przyczynami powodującymi wypadki przy pracy, we wszystkich branżach – od przemysłu ciężkiego po administrację. Wiele z nich ma poważne konsekwencje: złamanie kości lub nawet wstrząśnienie mózgu. Takie zdarzenia wypadkowe mogą doprowadzić także do długotrwałej niezdolności do pracy.

Zasadnicze jest to, aby możliwość zagrożenia poślizgnięciem czy potknięciem była uwzględniona w ocenie ryzyka zawodowego. Obowiązkiem pracodawcy jest bowiem podejmowanie działań zmniejszających prawdopodobieństwa wystąpienia takich zdarzeń.

Kiedy dochodzi do poślizgnięcia a kiedy do potknięcia?

Do potknięcia dochodzi wówczas, gdy stopa poruszającego się człowieka napotka na przeszkodę np. wystający element lub zagłębienie, w wyniku czego pozostaje nieruchoma, a ciało porusza się dalej, napędzane siłą bezwładności. Do najczęstszych przyczyn potknięcia zalicza się:

  • zaczepienie o progi i instalacje poprowadzone w poprzek przejść,
  • uszkodzenia nawierzchni,
  • zalegające na drogach przedmioty.

Natomiast do poślizgnięcia dochodzi wówczas, gdy na śliskiej nawierzchni stopy tracą kontakt z podłożem i zaczynają się poruszać szybciej niż reszta ciała. Do najczęstszych przyczyn poślizgnięć zaliczyć można:

  • rozlane płyny,
  • zapylenie powierzchni,
  • oblodzenie na przejściach.

Na poślizgnięcie i potknięcie narażeni są nie tylko pracownicy, ale także inne osoby przebywające w zakładzie pracy np. osoby z zewnątrz – kontrahenci.

Profilaktyka

Aby skutecznie zapobiegać poślizgnięciom i potknięciom należy spełnić podstawowe wymagania dotyczące miejsc pracy określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zagrożenia wynikające z poślizgnięć lub potknięć powinny zostać zidentyfikowane w procesie oceny ryzyka zawodowego oraz wyeliminowane, a jeżeli byłoby to niemożliwe – pracodawca ma obowiązek zastosować środki zmniejszające ryzyko z nimi związane.

Podłogi i przejścia

Stan podłóg i przejść w zakładzie pracy ma kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o bezpieczeństwo pracowników. Do każdego stanowiska pracy powinno prowadzić bezpieczne i wygodne dojście. Drogi dla pieszych powinny być wykonane i oznakowane zgodnie z Polskimi Normami i właściwymi przepisami, nie mogą stwarzać zagrożeń dla użytkowników.

Nawierzchnia dróg, placów manewrowych, postojowych i składowych, dojazdów pożarowych i przejść powinna być równa i twarda lub utwardzona oraz mieć odpowiednią nośność. W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości. Także nawierzchnie schodów, pomostów i pochylni nie powinny być śliskie, a w miejscach, w których możliwe jest zaleganie pyłu – powinny być ażurowe.

Na drogach transportowych i w magazynach nie powinno być progów ani stopni. W przypadku zróżnicowania poziomów podłogi, różnice te powinny być wyrównane pochylniami o nachyleniu dostosowanym do rodzaju używanego środka transportu, ale nie większym niż 8%.  

W razie potrzeby należy zastosować środki ograniczające możliwość poślizgu na pochylni. Schody zewnętrzne i wewnętrzne, służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m, powinny być zaopatrzone w balustrady lub inne zabezpieczenia od strony przestrzeni otwartej.

Schody zewnętrzne i wewnętrzne w budynku użyteczności publicznej po obu stronach powinny mieć balustrady lub poręcze przyścienne. Stopnie lub inne miejsca na przejściach zagrażające potknięciem się, upadkiem lub uderzeniem powinny być dobrze widoczne i oznakowane barwami bezpieczeństwa zgodnie z Polskimi Normami. Warto oznakować również miejsca, w których występuje lokalna zmiana materiału posadzki np. przykrycia otworów rewizyjnych, technologicznych i włazów.

Eliminacja zanieczyszczeń

Nawierzchnia staję się śliska, gdy rozleje się na nią płyn lub gdy zalega na niej warstwa płynu. Jako zanieczyszczenie można potraktować wszystko, co znajdzie się na powierzchni podłogi: wodę, oleje, tłuszcze, pył, rozsypane drobne przedmioty, śnieg i błoto.

Zabrudzenia mogą być także spowodowane procesem produkcyjnym, czy wynikiem niesprawności urządzeń. Mogą zostać przyniesione z zewnątrz na podeszwach butów lub znaleźć się na nawierzchni zupełnie przypadkowo np. rozlana kawa. Najlepszym sposobem na uniknięcie tego typu zdarzeń jest dbanie o stan techniczny maszyn, układanie mat do wycierania obuwia w wejściach, stosowanie tac wyłapujących wycieki itp.

Jeżeli w wyniku prowadzonych procesów technologicznych zanieczyszczenia są nieuniknione, należy wykonywać nawierzchnię podłóg i ciągów komunikacyjnych z materiałów antypoślizgowych oraz zapewnić pracownikom odpowiednie obuwie.

Dbanie o ład i porządek

Ponad połowa wszystkich potknięć spowodowana jest brakiem ładu i porządku. Należy zapewnić pracownikom odpowiednią przestrzeń na stanowiskach pracy, jak i na dojściach do nich.

Nie należy ustawiać wyrobów, odpadów i innych przedmiotów w miejscach, w których mogłoby stworzyć zagrożenie.

Metody sprzątania powinny być dostosowane do danego typu nawierzchni. Najlepiej, gdy sprzątanie możliwe jest na sucho. Niekiedy jednak nie ma takiej możliwości, dlatego też wymyta powierzchnia na mokro powinna być niezwłocznie osuszona, ewentualnie odgrodzona, aby zabezpieczyć ludzi przed wejściem na śliską nawierzchnie. Sprzątanie powinno odbywać się w porach minimalnego ruchu osób, a miejsca, w których aktualnie odbywa się mycie podłóg, powinny być odgrodzone tymczasowymi barierkami, z jednoczesnym zapewnieniem możliwości przejścia suchą drogą.

Zachowanie pracowników i organizacja pracy

Zachowania i postawy pracowników mają olbrzymi wpływ na zwiększenie lub zminimalizowanie ryzyka wypadków przy pracy. Dużą rolę odgrywa pracodawca, który to organizuje pracę w swoim zakładzie. Tym samym np. rytm pracy nie powinien wymuszać na pracownikach nadmiernego pośpiechu ani roztargnienia. W przypadku wykonywania ręcznych prac transportowych przenoszony lub przewożony ładunek nie może ograniczać widoczności drogi, po której porusza się pracownik.

Pośpiech, przenoszenie ciężarów, nie tylko zwiększają prawdopodobieństwo upadku, ale i powodują, że jego skutki mogą być poważniejsze. Pracodawca dokonując oceny ryzyka powinien uwzględnić szczególne właściwości pracowników i innych osób poruszających się po terenie zakładu. Ograniczenia widzenia, słuchu czy ruchu mogą zwiększyć ryzyko wypadku. Pracodawca powinien to uwzględnić przy określaniu środków profilaktycznych.

Ważny wpływ na organizację pracy ma także odpowiednie oświetlenie. W ciemności trudniej zauważyć niebezpieczne miejsca. Z kolei zbyt dużo światła, zwłaszcza padającego pod małym kątem, na powierzchniach błyszczących prowadzi do tzw. olśnienia i również utrudnia lub wręcz uniemożliwia dostrzeżenie niebezpieczeństwa. Zjawisko to można ograniczyć poprzez odpowiedni dobór i rozmieszczenie opraw oświetleniowych, albo, jeśli olśnienie spowodowane jest światłem naturalnym, poprzez stosowanie żaluzji.

Czynnikami wpływającymi na środowisku pracy są również warunki atmosferyczne. W okresie intensywnych opadów, woda może przedostawać się do pomieszczeń pracy i na ciągi komunikacyjne, stwarzając rozlewiska, na których o wiele łatwiej o poślizgnięcie. Bieżące usuwanie nawet niewielkich ilości wody znajdujących się na posadzkach w takich przypadkach jest niezbędne.

Z kolei ujemne temperatury mogą powodować oblodzenie nawierzchni. To właśnie w sezonie zimowym poślizgnięć jest najwięcej. Bieżące usuwanie śniegu z dróg i placów, przeciwdziałanie oblodzeniom, posypywane przejść piaskiem, to obowiązki pracodawcy zimą. Podobne środki powinny być stosowane w przypadkach gdy niska temperatura wynika z procesów produkcyjnych np. w chłodniach. 

Wysoka wilgotność powietrza może prowadzić do skraplania się pary wodnej na drogach komunikacyjnych, przez co stają się bardziej śliskie i łatwiej o poślizgnięcie. Aby temu zapobiegać można m.in. stosować odpowiednio szorstkie wykończenia posadzek oraz używanie obuwia o wysokiej przyczepności.

Obuwie

Nie ulega wątpliwości, że obuwie pracowników ma olbrzymi wpływ na ryzyko zagrożenia poślizgiem. Należy mieć na uwadze, że cechy obuwia mogą zmieniać się w zależności od środowiska wykonywania pracy, np. drobny bieżnik miękkiej podeszwy może się dobrze sprawdzić na mokrych posadzkach, ale będzie niewłaściwy w przypadku wykonywania pracy na gruncie, gdzie błoto może łatwo zatkać wgłębienia w podeszwie i utworzyć jedną, śliską powierzchnię. Pracodawca zapewniając swoim pracownikom obuwie ochronne powinien zadbać o odpowiedni komfort, a niekiedy spełnić dodatkowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa.

Obuwie ochronne podlega badaniom odporności na poślizg, zgodnie z normą PN-EN ISO 13287:2013-04 Środki ochrony indywidualnej – Obuwie – Metoda badania odporności na poślizg. Właściwości ochronne obuwia powinny być podane przez producenta w ulotce dołączonej do obuwia, mogą być też zamieszczone na wszywce (wkładce). Odporność na poślizg oznaczona jest kodami SRA, SRB, SRC.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks Pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 z późn. zm.),
  2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650 z późn. zm.).

Źródła pomocnicze:

  1. www.pip.gov.pl – Poślizgnięcia i potknięcia. Poradnik.

Skomentuj