Wpływ jednorazowego odszkodowania należnego z tytułu wypadku przy pracy na wysokość zadośćuczynienia pieniężnego

Otrzymane przez poszkodowanego świadczenie odszkodowawcze z ubezpieczenia społecznego (jednorazowe odszkodowanie) należy uwzględniać przy ocenie wysokości świadczeń uzupełniających, gdyż służy ono pokryciu kosztów i wydatków spowodowanych wypadkiem, a także rekompensuje doznaną krzywdę (wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2005 r., I PK 253/04, OSNP 2006 nr 5−6, poz. 73).

Powód był zatrudniony u strony pozwanej na stanowisku elektromontera w oddziale elektrycznym dołowym. W dniu wypadku powód był przodowym dwuosobowego zespołu pracowników, którego zadaniem było dopilnowanie przebudowy przenośnika podścianowego w zakresie elektrycznym oraz utrzymanie urządzeń elektrycznych w sprawności w trakcie prowadzonych prac na tej zmianie. Na skutek wypadku powód doznał złamania podudzia, urazu nieokreślonego naczynia krwionośnego na poziomie podudzia, złamania nasady dalszej kości udowej, urazu mięśni na poziomie podudzia. Konsekwencją urazów była amputacja kończyny lewej dolnej. Powód na skutek wypadku przy pracy został uznany za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym. W związku z amputacją lewej kończyny dolnej powodowi do funkcjonowania niezbędna jest proteza. Powód w lipcu 2017 r. miał wykonaną protezę, jednakże w okresie użytkowania okazało się, że nie jest ona dla powoda odpowiednia. Z uwagi na powyższe powód w grudniu 2017 r. zmuszony był ponownie zakupić nową protezę. Powód poniósł wydatki w związku z zakupem leków w kwocie 2015,18 zł, w związku z zabiegami fizjoterapeutycznymi w kwocie 3700 zł, koszty poniesione w związku z zakupem pierwszej protezy opiewają na kwotę 9100 zł, natomiast tytułem zwrotu kosztów wykonania drugiej protezy na kwotę 16180 zł. Część ceny wykonania protez została sfinansowana przez ośrodek pomocy społecznej, a zatem koszty poniesione przez powoda były niższe niż ceny protez. Orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS stwierdzono u powoda 65% trwałego uszczerbku na zdrowiu w związku z wypadkiem przy pracy i decyzją ZUS z 7 grudnia 2017 r. powód otrzymał z ZUS jednorazowe odszkodowanie na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w kwocie 52 585 zł.

Sąd rejonowy wyrokiem oddalił powództwo powoda przeciwko stronie pozwanej o odszkodowanie i odstąpił od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanej. Sąd wziął pod uwagę, że powód otrzymał bezspornie tytułem jednorazowego odszkodowania ww. kwotę, która w całości pokryła wydatki poniesione przez powoda w związku ze skutkami wypadku przy pracy i wywołanego nim uszczerbku na zdrowiu. Powód nie wykazał jakichkolwiek innych wydatków, na które zużyłby środki pieniężne z ww. jednorazowego odszkodowania. Sąd rejonowy podzielił stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku 7 stycznia 2010 r. o sygn. akt II PK 132/09 i wskazał, iż powód otrzymał łącznie wyższe odszkodowanie z tytułu ustawy wypadkowej, niż wynosiła szkoda, której naprawienia dochodzi w niniejszym procesie. Nie sposób zatem przyjąć w warunkach subsydiarności odpowiedzialności pracodawcy za skutki wypadku, iż została jeszcze jakaś szkoda nieobjęta wypłaconym z ZUS jednorazowym odszkodowaniem, której pokrycie wymagałoby uzupełnienia przez pozwanego pracodawcę. Całość szkody majątkowej dochodzonej i wykazywanej przez powoda została naprawiona w ramach jednorazowego odszkodowania z tytułu ustawy wypadkowej.

Apelację od wyroku sądu rejonowego wniósł powód. Powód domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia i zasądzenia od strony pozwanej kwoty w wysokości 15 477,50 zł. Sąd okręgowy wyrokiem z 29 czerwca 2022 r. oddalił apelację i odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego.

Skargę kasacyjną od wyroku sądu okręgowego wniósł powód, domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi okręgowemu przy uwzględnieniu kosztów postępowania kasacyjnego jako części kosztów procesu lub o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie apelacji od wyroku sądu rejonowego w całości.

Sąd Najwyższy uznał, że skarga kasacyjna nie jest zasadna. W analizowanym przypadku chodziło o to, czy kwota otrzymanego świadczenia z ZUS przez powoda − w wysokości 52 582 zł − zrekompensowała dochodzoną i wykazywaną przez niego w postępowaniu szkodę. Stanowisko, w którym sąd wskazał, że odszkodowanie wypłacone przez ZUS jest przeznaczone na pokrycie kosztów i wydatków związanych z uszczerbkiem na zdrowiu, na pokrycie kosztów związanych z uszkodzeniem ciała, a kwota jednorazowego odszkodowania, jaką powód otrzymał na podstawie ustawy wypadkowej, w całości pokryła koszt wykonania protez, wydatków na leki oraz zabiegi fizjoterapeutyczne, pozostaje trafne.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 27 listopada 2018 r., sygn. akt I PK 169/17, otrzymane przez poszkodowanego w wypadku przy pracy jednorazowe odszkodowanie z ubezpieczenia społecznego, które zostało w całości zużyte na pokrycie kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała, obniża wysokość odszkodowania dochodzonego uzupełniająco od pracodawcy (art. 444 § 1 zdanie pierwsze k.c.), ale nie wpływa na ocenę wysokości „odpowiedniej sumy” zasądzanej tytułem zadośćuczynienia (art. 445 § 1 k.c.). Tak więc w pierwszej kolejności jednorazowe odszkodowanie należy uwzględnić przy ustaleniu wysokości odszkodowania, gdy zostało ono przeznaczone na pokrycie kosztów wynikłych z wypadku. Uwzględnienie to może być sprowadzone do prostego odliczenia otrzymanego jednorazowego odszkodowania od wysokości poniesionej szkody. Należy więc ustalić zgodnie z art. 444 § 1 zdaniem pierwszym k.c. „wszelkie koszty wynikłe z uszkodzenia ciała (rozstroju zdrowia)” i ocenić, w jakim zakresie zostały one zaspokojone jednorazowym odszkodowaniem. Taki sposób ustalenia odszkodowania jest utrwalony w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W szczególności w wyroku z 7 czerwca 1976 r., IV CR 147/76 (OSNCP 1977 nr 5−6, poz. 89), Sąd Najwyższy przyjął, że odszkodowanie należne według prawa cywilnego oblicza się − w sytuacji, gdy zostały wypłacone świadczenia związane z wypadkiem przy pracy, poszkodowany zaś przyczynił się do powstania szkody − w ten sposób, że obliczone według prawa cywilnego odszkodowanie zmniejsza się o sumy wypłacone na podstawie przepisów o wypadkach przy pracy, a od kwoty w taki sposób określonej odejmuje się kwotę odpowiadającą stopniowi przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody.

Natomiast, co do zasady, nie ma podstaw do obniżenia zadośćuczynienia należnego poszkodowanemu (art. 445 § 1 k.c.) o otrzymane z ubezpieczenia społecznego jednorazowe odszkodowanie, jeżeli zostało ono zużyte na pokrycie kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała, co spowodowało zmniejszenie odszkodowania (art. 444 § 1 k.c.), ponieważ taka przede wszystkim jest funkcja jednorazowego odszkodowania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2005 r., I PK 253/04, OSNP 2006 nr 5−6, poz. 73). Otrzymane przez poszkodowanego świadczenie z ubezpieczenia społecznego należy także uwzględniać przy ocenie wysokości zadośćuczynienia (wyrok Sądu Najwyższego z 27 sierpnia 1969 r., I PR 224/69, OSNCP 1970 Nr 6, poz. 111). Nie ma jednak przesłanek do takiego uwzględnienia, jeżeli wypłacone z ubezpieczenia społecznego jednorazowe odszkodowanie zostało w całości zużytkowane na pokrycie kosztów wynikłych z uszkodzenia ciała (pokrycie szkody majątkowej), a przez to w całości uwzględnione przy umniejszeniu należnego odszkodowania z art. 444 k.c. W każdym razie, w takiej sytuacji otrzymanie jednorazowego odszkodowania powinno mieć bardzo niewielki wpływ na ocenę wysokości „odpowiedniej sumy” należnej z tytułu zadośćuczynienia (wyrok Sądu Najwyższego z 21 września 2017 r., I PK 272/16, LEX nr 2358813).

Podsumowując, jednorazowe odszkodowanie należne ubezpieczonemu z ustawy wypadkowej nie podlega prostemu odliczeniu od zadośćuczynienia pieniężnego przysługującego poszkodowanemu na podstawie prawa cywilnego. Odszkodowanie to powinno być natomiast wzięte pod uwagę przy określaniu wysokości zadośćuczynienia, jeżeli nie zostało w całości zużyte na pokrycie kosztów i wydatków związanych z uszczerbkiem na zdrowiu (czyli szkody majątkowej), co nie jest jednoznaczne z mechanicznym zmniejszeniem sumy zadośćuczynienia o kwotę wypłaconą z tytułu jednorazowego odszkodowania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 17 lipca 2019 r., I PK 68/18). W rozpoznawanej sprawie ustalenia wymagało, czy w związku z doznanymi podczas wypadku przy pracy uszkodzeniami ciała i rozstrojem zdrowia powód poniósł koszty zabiegów operacyjnych, koszty leczenia, rehabilitacji etc., które zrekompensował odszkodowaniem otrzymanym z ubezpieczenia społecznego. Wspomniane odszkodowanie z ubezpieczenia społecznego, przeznaczone na pokrycie bieżących, zwiększonych wskutek wypadku potrzeb życiowych, powinno zostać zaliczone na poczet ewentualnego świadczenia odszkodowawczego z art. 444 § 1 k.c. Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy w wyroku z 25 kwietnia 2023 r., I PSKP 30/22, oddalił skargę kasacyjną, nie obciążając powoda kosztami postępowania kasacyjnego.

opracowanie:
Aleksandra Lejko
adwokat

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 3/2024
https://www.atest.com.pl