Badania medycyny pracy dotyczące detektywów

Niektóre grupy zawodowe podlegają szczególnym regulacjom prawnym w zakresie badań medycyny pracy. Dotyczy to m.in. detektywów. Ustawa z 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (t.j.: Dz.U. z 2020 r., poz. 129, ze zm.) określa zasady wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych, prawa i obowiązki detektywów oraz zasady i tryb nabywania uprawnień do wykonywania usług detektywistycznych.

Usługi detektywistyczne

Usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, a w szczególności:

• • w sprawach wynikających ze stosunków prawnych dotyczących osób fizycznych;
  • w sprawach wynikających ze stosunków gospodarczych dotyczących:

1. 1. wykonania zobowiązań majątkowych, zdolności płatniczych lub wiarygodności w tych stosunkach,
   2. bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych, nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomości stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub tajemnicę handlową;

• • sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom ubezpieczeniowym;
  • poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się;
  • poszukiwanie mienia;
  • zbieranie informacji w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku postępowania można zastosować przepisy prawa karnego.

Wykonywanie wyżej wskazanych czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wymaga posiadania licencji detektywa. Detektywem w rozumieniu prawa jest osoba posiadająca licencję.

Zgodnie z art. 29 ustawy o usługach detektywistycznych o wydanie licencji detektywa może ubiegać się osoba, która:

• • posiada obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub przysługuje jej, na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa Unii Europejskiej, prawo do podjęcia zatrudnienia lub wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
  • ukończyła 21 lat;
  • posiada wykształcenie co najmniej średnie lub średnie branżowe;
  • ma pełną zdolność do czynności prawnych;
  • nie toczy się przeciwko niej postępowanie o umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
  • nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
  • nie została zwolniona dyscyplinarnie z Policji, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Biura Ochrony Rządu, Służby Ochrony Państwa, wojska, prokuratury, sądu lub z innego urzędu administracji publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej lub innym państwie, w okresie ostatnich 5 lat;
  • posiada pozytywną opinię komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania, sporządzoną na podstawie aktualnie posiadanych informacji przez Policję albo – w przypadku obywatela innego państwa – przez organ odpowiedniego szczebla i kompetencji państwa, właściwego ze względu na miejsce jej zamieszkania;
  • posiada zdolność psychiczną do wykonywania czynności detektywistycznych wskazanych w ustawie, stwierdzoną orzeczeniem lekarskim;
  • legitymuje się dokumentem potwierdzającym odbycie szkolenia w zakresie zagadnień ochrony danych osobowych, ochrony informacji niejawnych, przepisów regulujących prawa i obowiązki detektywa oraz zasad wykonywania działalności gospodarczej w zakresie usług detektywistycznych.

Licencję wydaje, odmawia jej wydania, zawiesza lub cofa, w drodze decyzji administracyjnej, komendant wojewódzki Policji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o wydanie licencji, a w przypadku osoby niemającej miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – Komendant Stołeczny Policji. Licencję wydaje się na czas nieoznaczony. Minister właściwy do spraw wewnętrznych prowadzi rejestr detektywów.

Szczególne podstawy prawne badań detektywów

Zgodnie z art. 41 ustawy o usługach detektywistycznych osoby posiadające licencję detektywa są zobowiązane poddawać się okresowym badaniom lekarskim i psychologicznym. W stosunku do osób, wobec których zostało wydane orzeczenie lekarskie o posiadaniu zdolności psychicznej do wykonywania czynności detektywistycznych oraz lekarskie i psychologiczne na podstawie przeprowadzonych badań okresowych (o których mowa w art. 41 ustawy o usługach detektywistycznych) nie stosuje się przepisów art. 229 § 1 i 2 Kodeksu pracy. Oznacza to wyłączenie stosowania przepisów kodeksu pracy o wstępnych i okresowych badaniach lekarskich.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 3 listopada 2011 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie albo posiadających licencję detektywa (t.j.: Dz.U. z 2022 r., poz. 2534) określa zakres i tryb badań lekarskich i psychologicznych, którym jest zobowiązana poddać się osoba ubiegająca się o wydanie licencji detektywa, oraz zakres i częstotliwość przeprowadzania tych badań w odniesieniu do osób posiadających licencję detektywa. Zgodnie z tym rozporządzeniem badaniu lekarskiemu i psychologicznemu, przeprowadzanemu w celu oceny zdolności psychicznej do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych, podlega:

• osoba ubiegająca się o wydanie licencji detektywa,
• osoba posiadająca licencję detektywa.

Badania lekarskie i psychologiczne

Badanie lekarskie i psychologiczne osoby ubiegającej się o wydanie licencji detektywa przeprowadzają na jej wniosek: lekarz psychiatra, który posiada II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty w dziedzinie psychiatrii, i psycholog upoważniony do przeprowadzania badań psychologicznych osób ubiegających się o pozwolenie na broń lub posiadających pozwolenie na broń, o którym mowa w art. 15c ustawy z 21 maja 1999 r. o broni i amunicji. W świetle ustawy o broni i amunicji upoważniony do badań jest psycholog, który posiada:

• • dyplom magistra psychologii lub dyplom magistra filozofii chrześcijańskiej ze specjalizacją filozoficzno-psychologiczną uzyskany na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim do 1 października 1981 r. lub
    dyplom magistra filozofii chrześcijańskiej w zakresie psychologii uzyskany w Akademii Teologii Katolickiej do 31 grudnia 1992 r.;
  • co najmniej pięcioletni staż pracy w zawodzie, przy czym co najmniej 3 lata w ostatnim pięcioleciu był zatrudniony na stanowisku psychologa;
  • dodatkowe kwalifikacje z zakresu przeprowadzania badań psychologicznych osób ubiegających się;
  • wpis do rejestru psychologów upoważnionych prowadzonego przez komendanta wojewódzkiego Policji.

Psycholog upoważniony traci uprawnienia do wydawania orzeczeń psychologicznych w przypadku:

• • zakazu wykonywania zawodu orzeczonego prawomocnym wyrokiem sądu;
  • pozbawienia praw publicznych prawomocnym wyrokiem sądu.

Badanie lekarskie i psychologiczne osoby posiadającej licencję detektywa przeprowadzają odpowiednio: lekarz, który uzyskał uprawnienia zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 229
§ 8 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (czyli z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy), zwany „lekarzem upoważnionym”, oraz lekarz psychiatra i wyżej wskazany  psycholog.

Lekarz traci uprawnienia do przeprowadzania badań w celu oceny zdolności psychicznej do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych w przypadku:

• • pozbawienia prawa wykonywania zawodu;
  • zawieszenia prawa wykonywania zawodu;
  • ograniczenia w wykonywaniu określonych czynności medycznych;
  • zaprzestania wykonywania zawodu przez okres dłuższy niż 5 lat – w razie niedopełnienia obowiązku wynikającego z art. 10 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty;
  • pozbawienia praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu.

Dokumentacja związana z badaniami lekarskimi jest własnością lekarza psychiatry, który przeprowadził badanie. Dokumentacja jest przechowywana przez tego lekarza przez okres 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym przeprowadzono badanie. Lekarz ten udostępnia dokumentację osobie badanej, jej przedstawicielowi ustawowemu, osobie upoważnionej przez osobę badaną oraz organom uprawnionym, na pisemny wniosek, za pokwitowaniem i bez zbędnej zwłoki. W przypadku zakończenia działalności przez lekarza dokumentacja jest przekazywana do właściwego miejscowo wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy.

Osoba posiadająca licencję detektywa podlega okresowym badaniom lekarskim i psychologicznym nie rzadziej niż raz na 5 lat. Badanie lekarskie i psychologiczne osoby posiadającej licencję detektywa może być przeprowadzone w terminie innym niż raz na 5 lat:

• • jeżeli w orzeczeniu lekarskim wydanym na podstawie przeprowadzonego badania lekarskiego i psychologicznego wskazano termin następnego badania przypadający wcześniej niż za 5 lat;
  • po okresie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą trwającą dłużej niż 6 miesięcy;
  • na wniosek pracodawcy lub komendanta wojewódzkiego Policji właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby badanej – w przypadku uzasadnionego podejrzenia utraty zdolności psychicznej do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych.

Wskazanie w orzeczeniu lekarskim terminu następnego badania, przypadającego wcześniej niż za 5 lat, wymaga wpisania do dokumentacji medycznej uzasadnienia takiego terminu.

Badanie przeprowadzane przez lekarza psychiatrę obejmuje w szczególności badania w kierunku występowania objawów psychopatologicznych, w tym ocenę:

• • orientacji autopsychicznej i allopsychicznej;
  • nastroju;
  • napędu psychoruchowego;
  • reakcji emocjonalnych.

Natomiast badanie przeprowadzane przez psychologa obejmuje w szczególności ocenę sprawności intelektualnej, poziomu dojrzałości społecznej i emocjonalnej.

Badanie przeprowadzane przez lekarza upoważnionego obejmuje w szczególności ocenę układu krążenia i układu oddechowego.

Po przeprowadzeniu badania lekarskiego i uwzględnieniu opinii psychologa lekarz psychiatra wydaje osobie ubiegającej się o wydanie licencji detektywa orzeczenie lekarskie o zdolności psychicznej do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 3 listopada 2011 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie albo posiadających licencję detektywa. Natomiast po przeprowadzeniu badania detektywa z licencją i uwzględnieniu opinii psychiatry i psychologa lekarz upoważniony wydaje orzeczenie lekarskie o zdolności psychicznej do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku nr 2 do powyższego rozporządzenia.

Kontrolę wykonywania i dokumentowania omawianych badań lekarskich i psychologicznych oraz wydawania orzeczeń lekarskich sprawuje wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby badanej. Kontrolę przeprowadza odpowiednio lekarz lub psycholog, posiadający pisemne upoważnienie wojewody.

Odwołanie od orzeczenia i finansowanie badań

Lekarz w wyniku przeprowadzonego badania lekarskiego oraz po uwzględnieniu opinii psychologa stwierdza w orzeczeniu, czy dana osoba posiada zdolność psychiczną do wykonywania czynności w zakresie usług detektywistycznych, czy też nie.

Od orzeczeń lekarskich osobie badanej oraz komendantowi wojewódzkiemu policji właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby badanej przysługuje odwołanie. Odwołanie wraz z uzasadnieniem wnosi się pisemnie w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem lekarza, który wydał orzeczenie, do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby badanej. Lekarz, za pośrednictwem którego wnoszone jest odwołanie, w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania przekazuje je wraz z kopią dokumentacji medycznej do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy. Ośrodek ten jest zobowiązany do przeprowadzenia badania lekarskiego i psychologicznego oraz wydania orzeczenia lekarskiego, zgodnie ze wzorem określonym w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 3 listopada 2011 r., w terminie 30 dni od dnia otrzymania odwołania. W przypadku gdy pierwsze orzeczenie lekarskie wydał lekarz zatrudniony w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy, odwołanie wnosi się do instytutu badawczego w dziedzinie medycyny pracy. Orzeczenie lekarskie wydane w trybie odwoławczym jest ostateczne.

W rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 3 listopada 2011 r. w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o wydanie albo posiadających licencję detektywa ustalono maksymalne stawki opłat za badania lekarskie i psychologiczne wynoszące odpowiednio:

1. dla osoby ubiegającej się o wydanie licencji detektywa: 
   1. badanie psychiatryczne – 150 zł,
   2. badanie psychologiczne – 150 zł;
2.  dla osoby posiadającej licencję detektywa:

1. 1. badanie psychiatryczne – 100 zł,
   2. badanie psychologiczne – 150 zł,
   3. badanie lekarza upoważnionego – 100 zł.

Stawki opłat za badania wykonywane przez podatników podatku od towarów i usług, zobowiązanych do rozliczenia podatku od towarów i usług, podwyższa się o kwotę tego podatku obliczoną przy zastosowaniu obowiązującej, w dniu wykonania badań, właściwej stawki podatku. Koszty związane z przeprowadzeniem badań potwierdzających zdolność psychiczną do wykonywania czynności detektywa ponosi osoba poddająca się badaniu. 

dr Małgorzata Paszkowska
Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 10/2023
https://www.atest.com.pl