Dozór techniczny urządzeń użytkowanych w zakładzie pracy

Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia techniczne podczas ich projektowania, wytwarzania, w tym wytwarzania materiałów i elementów, naprawy i modernizacji, obrotu oraz eksploatacji.

Urządzenia, które podlegają przepisom o dozorze technicznym, tzw. urządzenia techniczne m.in.: urządzenia transportu bliskiego (np. dźwigi, suwnice, wózki widłowe, ruchome schody, żurawie, karuzele, wózki widłowe), dźwigniki, urządzenia ciśnieniowe (rurociągi, kotły, zbiorniki w kompresorach), zbiorniki bezciśnieniowe i niskociśnieniowe służące do magazynowania materiałów żrących lub trujących, zbiorniki ciśnieniowe i niskociśnieniowe służące do magazynowania materiałów ciekłych zapalnych, przenośniki kabinowe i krzesełkowe.

Jako urządzenia techniczne rozumie się urządzenia, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek:

1. rozprężenia cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego,
2. wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu,
3. rozprzestrzeniania się materiałów niebezpiecznych podczas ich magazynowania lub transportu.

Wytwarzanie urządzeń technicznych odbywa się na podstawie dokumentacji technicznej uzgodnionej z organem właściwej jednostki dozoru technicznego w zakresie zgodności tej dokumentacji z warunkami technicznymi dozoru technicznego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Zezwolenie na eksploatację urządzenia podlegającego dozorowi technicznemu

Urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym mogą być eksploatowane tylko na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego.

Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej:

• w toku wytwarzania urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym pełnym lub ograniczonym organ właściwej jednostki dozoru technicznego sprawdza wykonanie określonych materiałów i elementów stosowanych do wytwarzania tych urządzeń oraz przeprowadza badania typu urządzeń produkowanych seryjnie, a także wykonuje badania techniczne sprawdzające zgodność wykonania urządzeń technicznych z dokumentacją i warunkami technicznymi dozoru technicznego;
• w toku eksploatacji urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym pełnym organ właściwej jednostki dozoru technicznego:

1. 1. przeprowadza badania urządzenia w warunkach gotowości do pracy – badania odbiorcze,
   2. wykonuje okresowe i doraźne badania techniczne,
   3. sprawdza zaświadczenia kwalifikacyjne osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne;

• w toku eksploatacji urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym ograniczonym organ właściwej jednostki dozoru technicznego:

1. 1. przeprowadza badania urządzenia w warunkach gotowości do pracy – badania odbiorcze,
   2. wykonuje doraźne badania techniczne,
   3. sprawdza zaświadczenia kwalifikacyjne osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne;
   4. w toku wytwarzania urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym uproszczonym organ właściwej jednostki dozoru technicznego przeprowadza badania typu oraz sprawdza, czy urządzenia są wytwarzane zgodnie z warunkami określonymi w ustawie o dozorze technicznym.

Organ właściwej jednostki dozoru technicznego przed wydaniem decyzji przeprowadza badania i wykonuje czynności sprawdzające oraz:

• • sprawdza kompletność i prawidłowość przedłożonej dokumentacji;
  • dokonuje badania urządzenia poprzez sprawdzenie zgodności wykonania tego urządzenia z dokumentacją i warunkami technicznymi dozoru technicznego, a także stanu urządzenia, jego wyposażenia i oznakowań;
  • przeprowadza próby techniczne przed uruchomieniem urządzenia oraz w warunkach pracy w zakresie ustalonym w warunkach technicznych dozoru technicznego dla poszczególnych rodzajów urządzeń;
  • przeprowadza badanie specjalne ustalone w dokumentacji projektowej urządzenia lub, w technicznie uzasadnionych przypadkach, na żądanie organu właściwej jednostki dozoru technicznego.

W technicznie uzasadnionych przypadkach część badań urządzenia technicznego może być przeprowadzona u wytwarzającego urządzenie. Wyniki tych badań oraz stan techniczny urządzenia określa się w protokole badania; wyniki te mogą być uwzględniane przy badaniu urządzenia u eksploatującego, poprzedzającym wydanie decyzji zezwalającej na eksploatację urządzenia.

Na podstawie pozytywnych wyników badań i wykonanych czynności organ właściwej jednostki dozoru technicznego wydaje decyzję zezwalającą na eksploatację urządzenia, w której ustala formę dozoru technicznego, jaką będzie objęte to urządzenie.

Na podstawie negatywnych wyników badań i wykonanych czynności sprawdzających  w przypadku braku decyzji zezwalającej na eksploatację urządzenia, organ właściwej jednostki dozoru technicznego, w drodze decyzji, odmawia wydania decyzji zezwalającej na eksploatację urządzenia.

Modernizacje i naprawy urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu

Dokonanie naprawy lub modernizacji urządzenia technicznego wymaga uprzedniego uzgodnienia z organem właściwej jednostki dozoru technicznego. Z wyjątkiem urządzeń objętych dozorem technicznym uproszczonym lub oznaczonych przez wytwarzającego znakiem dozoru technicznego.

Jako modernizację  należy  rozumieć zespół czynności niebędących wytworzeniem nowego urządzenia technicznego, zmieniających cechy urządzenia technicznego, w szczególności jego:

1. konstrukcję lub zastosowane w nim materiały, lub
2. parametry techniczne, lub
3. automatykę zabezpieczającą lub jej podzespoły – bez istotnych zmian jego charakterystyki lub przeznaczenia i niepowodujących wzrostu zagrożenia związanego z jego eksploatacją.

Jako naprawę należy rozumieć zespół czynności mających na celu przywrócenie stanu zdatności użytkowej urządzenia technicznego, w tym wykonywanych metodami chemicznymi, bez wprowadzania zmian w konstrukcji lub parametrów technicznych.

Osoby odpowiedzialne za wytwarzanie, naprawę, modernizację i kontrolę jakości urządzeń technicznych oraz materiałów i elementów stosowanych do wytwarzania, naprawy lub modernizacji tych urządzeń powinny posiadać:

1. wyższe wykształcenie techniczne i co najmniej dwuletnią praktykę zawodową lub
2. wykształcenie średnie techniczne lub średnie branżowe i co najmniej pięcioletnią praktykę zawodową oraz
3. znajomość norm, przepisów o dozorze technicznym i warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie prowadzonej działalności.

Urządzenia techniczne oraz materiały i elementy stosowane do ich wytwarzania, naprawy lub modernizacji mogą być wytwarzane, naprawiane lub modernizowane przez osobę posiadającą uprawnienie, wydane w formie decyzji administracyjnej przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego.

Uzyskanie uprawnienia nie jest wymagane, gdy podmiot naprawiający lub modernizujący świadczy taką usługę okazjonalnie i zastosuje właściwą technologię naprawy lub modernizacji, uzgodnioną i nadzorowaną przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego.

Organ właściwej jednostki dozoru technicznego, na wniosek wytwarzającego urządzenia techniczne oraz materiały i elementy stosowane do ich wytwarzania, naprawiającego lub modernizującego urządzenia techniczne, wydaje uprawnienie po stwierdzeniu, że podmiot spełnia wymagania w zakresie wytwarzania, naprawy lub modernizacji tych urządzeń, a w szczególności:

• • wdrożył właściwą technologię wytwarzania, naprawy lub modernizacji,
  • posiada urządzenia zapewniające właściwe wytwarzanie, naprawę lub modernizację zgodnie z technologią,
  • zatrudnia pracowników o odpowiednich kwalifikacjach, określonych w odrębnych przepisach,
  • posiada zorganizowaną kontrolę jakości,
  • ma możliwość przeprowadzenia badań niszczących i nieniszczących wytwarzanych, naprawianych lub modernizowanych urządzeń technicznych oraz materiałów we własnym laboratorium lub laboratorium uznanym przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego.

Kwalifikacje osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne

Osoby obsługujące i konserwujące urządzenia techniczne, a także osoby wykonujące czynności spawania, zgrzewania, lutowania oraz przeróbkę plastyczną i obróbkę cieplną w toku wytwarzania, naprawy i modernizacji urządzeń technicznych oraz wytwarzania elementów stosowanych do wytwarzania, naprawy lub modernizacji tych urządzeń obowiązane są posiadać zaświadczenia kwalifikacyjne potwierdzające umiejętność praktycznego wykonywania tych czynności oraz znajomość warunków technicznych dozoru technicznego, norm i przepisów prawnych w tym zakresie.

Zaświadczenia kwalifikacyjne osób obsługujących i konserwujących są wydawane na czas określony nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 10 lat, w zależności od rodzaju urządzenia technicznego, stopnia trudności w jego obsłudze i konserwacji oraz stopnia zagrożenia, które może spowodować.

Zaświadczenie kwalifikacyjne wydane przez organ właściwej jednostki dozoru technicznego potwierdza kwalifikacje osób również w przypadku gdy ze względu na miejsce instalacji, eksploatacji lub wykorzystania urządzenia technicznego dozór techniczny nad tym urządzeniem jest wykonywany przez inną jednostkę dozoru technicznego.

Ze względu na trwającą pandemię termin ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych, o których mowa w art. 22 ust. 2 i 3 ustawy o dozorze technicznym, które tracą ważność od dnia 1 marca 2020 r., wydłużony został do 180 dni od dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, albo stanu nadzwyczajnego.

Wymagania te stosuje się do osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne.

Także termin ważności świadectw kwalifikacyjnych spawaczy, operatorów spawania oraz zgrzewaczy tworzyw sztucznych wydanych na podstawie zapisów obowiązujących norm, które utraciły ważność od dnia 1 marca 2020 r., wydłużono do 180 dni od dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, albo stanu nadzwyczajnego, przy zachowaniu wymogów określonych w tych normach, dotyczących potwierdzania praktyki personelu wykonującego połączenia nierozłączne.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U. poz. 1468)
2. Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz. U. z 2021 r. poz. 272)
3. Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1824 ze zm.).