Zmiany w statystycznej karcie wypadku Z-KW – przypomnienie

Celem artykułu jest zebranie i omówienie kluczowych zmian wprowadzonych do statystycznej karty wypadku Z-KW w związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej regulującego jej zawartość (MRiPS, 2022).

Gromadzenie i publikowanie informacji o wypadkach przy pracy realizowane jest przez Urząd Statystyczny w Gdańsku w formie badania wskazanego w programie badań statystycznych statystyki publicznej (PBSSP) uchwalanym corocznie przez Radę Ministrów w postaci rozporządzenia. Zakres przedmiotowy zbieranych danych precyzuje rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 349/2011 w sprawie wypadków przy pracy (KE, 2011), którego transpozycją na grunt prawa krajowego jest właśnie omawiane rozporządzenie w sprawie statystycznej karty wypadku. Zmiany obowiązujące od 1 stycznia 2023 r. dotyczą zarówno stosowanej nomenklatury, dzięki której możliwe jest dokonywanie analiz porównawczych o wypadkach na poziomie europejskim, jak i obszarów stwarzających najwięcej rozbieżnych interpretacji, wpływających na jakość końcową prezentowanych informacji.

Terminy składania

Kluczową zmianą w statystycznej karcie wypadku jest skrócenie terminu jej złożenia na portalu sprawozdawczym GUS do 14 dni roboczych od dnia, w którym zatwierdzono protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku (protokół powypadkowy) lub też sporządzono kartę wypadku. Jest to wystarczający czas na realizację obowiązku sprawozdawczego, w sytuacji gdy zakres informacyjny potrzebny do wypełnienia karty jest już uzgodniony. Protokół powypadkowy jest dokumentem końcowym, który jednoznacznie opisuje okoliczności, przebieg i skutki zdarzenia. W dotychczasowych rozwiązaniach czas przekazywania danych do GUS mógł sięgać nawet półtora miesiąca, co w istotny sposób zaburzało proces sprawnego i szybkiego prezentowania informacji o stanie wypadkowości. Warto w tym miejscu nawiązać również do terminów obowiązkowego informowania właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy. Informacje takie należy zgłaszać niezwłocznie, zgodnie z zapisami art. 234 par. 2 Kodeksu pracy (KP, 1974). Niedopełnienie tego obowiązku związane jest z odpowiedzialnością określoną w art. 283, par. 2 pkt 6 Kodeksu pracy (KP, 1974).

Warty odnotowania jest również termin wejścia w życie rozporządzenia (MRiPS, 2022). Jest nim 1 stycznia 2023 r., co odzwierciedla konieczność zachowania spójności dla danych zbieranych przez cały rok i spójnego ich publikowania.

Uwzględnienie pracy zdalnej

W związku z rozpowszechnieniem zjawiska wykonywania pracy w formie zdalnej, wynikającym z intensyfikacji digitalizacji procesów gospodarczych, wprowadzono w statystycznej karcie wypadku pytanie: „Czy wypadek wydarzył się w związku z wykonywaniem pracy zorganizowanej w formie zdalnej lub telepracy?”. Umożliwia ono ocenę skali pojawiających się zagrożeń w nowych warunkach wykonywania pracy.

Ujednolicenie nomenklatury i zmiany porządkowe

Wprowadzone zmiany są związane przede wszystkim z uporządkowaniem list kodowych. Poniżej omówiono wybrane uaktualnienia Z-KW w tym zakresie.

W przypadku konieczności wypełnienia danych o jednostce lokalnej, zamieszczonych w początkowej części karty, należy odpowiedzieć na pytanie kierunkowe, które przeformułowano i uzupełniono o krótkie wyjaśnienia.

W pozycji 04 – Status zatrudnienia uwzględniono zgłaszane postulaty dotyczące osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Dodano tym samym do klasyfikacji nowy kod 301 – Na podstawie umowy innej niż umowa o pracę, co umożliwia obserwację zjawiska ulegania wypadkom osób zatrudnionych na umowy-zlecenia i umowy o dzieło. W pozycji tej zmieniono również opis klasyfikacji dla kodu 400 z Osoba współpracująca na Pomagający członek rodziny, aby wyeliminować rozbieżności interpretacyjne.

Uwzględniając również oczekiwania Urzędu Ochrony Danych Osobowych, mające na celu ograniczenie zakresu przekazywania danych osobowych, respondent wypełnia do celów kontaktowych jedynie służbowy adres poczty elektronicznej lub numer telefonu.

Doprecyzowano również listę kodową w pozycji 27, umożliwiając tym samym precyzyjne scharakteryzowanie przyczyn ludzkich, organizacyjnych i technicznych wypadku, co pozwoli ograniczyć nadmierne wykorzystanie wariantu Inne przyczyny.

Podsumowanie

Podstawowym celem zbierania i publikowania danych o wypadkach jest dostarczenie rzetelnych i spójnych informacji na potrzeby prowadzenia działań profilaktycznych umożliwiających ograniczenie tych niepożądanych zdarzeń w miejscu pracy. Wymaga to jednak skoordynowanych działań wszystkich interesariuszy rynku pracy, a mianowicie pracowników, pracodawców, związków zawodowych, instytucji nadzorujących sprawne funkcjonowanie tego rynku (tj. Państwowej Inspekcji Pracy, Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Rady Dialogu Społecznego, Rady Ochrony Pracy), jednostek badawczych (tj. Centralnego Instytutu Ochrony Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego), instytucji regulacyjnych (tj. Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej) oraz statystyki publicznej. Środowisko służby bhp odpowiedzialne za sporządzanie statystycznej karty wypadku odgrywa więc kluczową rolę w procesie budowania wiedzy o aktualnym stanie zjawiska wypadkowości. Klasyfikowanie i wypełnianie formularza Z-KW w sposób odpowiadający rzeczywistym okolicznościom zdarzenia jest punktem wyjścia do opracowywania skutecznych programów ochrony pracy. Podejmowane działania dotyczące zmian w statystycznej karcie wypadku wychodzą naprzeciw potrzebom środowiska służby bhp, które zgłaszało swoje uwagi do poszczególnych zapisów rozporządzenia.

tekst:

Jerzy Auksztol

Urząd Statystyczny w Gdańsku, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 2/2023

www.atest.com.pl

Bibliografia:

1. (KE, 2011) Rozporządzenie Komisji (UE) nr 349/2011 z 11 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania, w odniesieniu do statystyk dotyczących wypadków przy pracy, rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1338/2008 w sprawie statystyk Wspólnoty w zakresie zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy.
2. (KP, 1974) Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j.: DzU z 2022 r., poz. 1510, ze zm.).
3. (MRiPS, 2022) Rozporządzenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z 9 grudnia 2022 r. w sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy (DzU z 2022 r.,  poz. 2750).