Bezpieczeństwo na kolei

Polska infrastruktura kolejowa z roku na rok rozrasta się, oferując podróżnym coraz więcej możliwości szybszego dotarcia do celu oraz komfortu podróżowania. Wpływ na to mają takie kwestie jak między innymi unowocześnienie taborów, rozbudowa i renowacje torowisk, a nawet wdrażanie i stosowanie rozwiązań informatycznych i telekomunikacyjnych. Jedną z kluczowych kwestii, jakie dotyczą prawidłowego funkcjonowania polskich kolei, jest jednak również dbanie o jej bezpieczeństwo. W jaki sposób robi to państwo? W jaki mogą robić to obywatele? I jakie kroki powinny podejmować przedsiębiorstwa działające w sektorze kolejowym?

Nie da się ukryć, że zainteresowanie komunikacją publiczną w Polsce nie maleje. Szczególną jej gałęzią jest kolej, z której korzysta coraz więcej pasażerów. Przy tak dużym obłożeniu pojazdów i wielości (często odległych) połączeń na terenie całego kraju, wzrasta ryzyko wystąpienia wypadków i innych sytuacji zagrażających tak pasażerom kolei, jak i jej pracownikom czy pozostałym uczestnikom ruchu drogowego. Mowa tutaj zarówno o poziomie bezpieczeństwa w samych pociągach podczas jazdy i w trakcie postoju, jak i na dworcach, peronach czy w przejściach podziemnych oraz na torach (na przykład, gdy mamy do czynienia z nieodpowiedzialnymi zachowaniami, takimi jak przekraczanie torów, w tak zwanych „dzikich przejściach”).

Możemy przyjąć, że na ogólny poziom bezpieczeństwa kolejowego składają się takie czynniki jak:

• stan techniczny infrastruktury – a więc kondycja torowisk, peronów czy pojazdów,
• aktualnie obowiązujące przepisy kolejowe – głównie te bezpośrednio związane z bezpieczeństwem, ale również te dotyczące np. zasad serwisowania i diagnostyki pojazdów szynowych,
• czynnik ludzki – tak w postaci kwalifikacji i odpowiedniego przygotowania do pracy pracowników kolei, jak i przestrzegania zasad przez pasażerów oraz osób korzystających z infrastruktury kolejowej,
• producenci, dystrybutorzy i dostawcy rozwiązań technicznych i technologicznych – którzy gwarantują sprawność oferowanych systemów bezpieczeństwa i elementów wyposażenia pojazdów.

Chcąc lepiej zrozumieć, w jaki sposób zachowywane jest bezpieczeństwo na kolei, należy przyjrzeć się kwestiom, które istotne są z punktu widzenia każdej z powyższych grup.

Jak państwo dba o bezpieczeństwo polskich kolei?

Organy rządowe – czyli w tym wypadku Ministerstwo Infrastruktury – posiadają szereg narzędzi, za pomocą których mogą wpływać na poziom bezpieczeństwa polskich kolei.

Mamy tu na myśli zarówno rozwiązania prawne – te związane z wymogami dotyczącymi zachowania pasażerów i pracowników kolei i przestrzeganiem przez nich zasad bezpieczeństwa. Mogą to być na przykład –  przestrzeganie zakazu przekraczania torów w niedozwolonych miejscach, otwierania drzwi pojazdu w nieuzasadnionych sytuacjach czy używania hamulca awaryjnego bez powodu). Do tego dochodzą te związane z wymaganiami (certyfikacjami) dotyczącymi dopuszczania wszelkich produktów, części zamiennych, systemów kolejowych itp. do użytku, a także zasadami dotyczącymi serwisowania, diagnostyki i konserwacji pojazdów, urządzeń i torowisk, jak i rozwiązania kontrolujące poziom bezpieczeństwa na kolei (z których wymienić możemy chociażby Państwową Komisję Badań Wypadków czy System Zarządzania Bezpieczeństwem).

Dodatkowo swoją moc prawną mają tu również dyrektywy Unii Europejskiej oraz normy UIC, krajowe i europejskie.

Tak szeroki zakres możliwości, jakie stoją przed Ministerstwem Infrastruktury, sprawia, że polskie koleje otrzymują pakiet rozwiązań umożliwiający sukcesywne zwiększanie poziomu bezpieczeństwa kolejowego przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka wystąpienia wypadków i innych zdarzeń zagrażających zdrowiu i życiu ludzi.

Jak obywatele mogą dbać o bezpieczeństwo kolejowe?

Role obywateli w dbaniu o bezpieczeństwo na kolei są podzielone ze względu na funkcje, jakie sprawują. Możemy więc podzielić ich na dwie grupy – pracowników kolei, którzy jednocześnie reprezentują cały sektor kolejowy, oraz pasażerów i pozostałych uczestników ruchu drogowego.

Aby podnieść poziom bezpieczeństwa kolejowego, pracownicy kolei powinni:

• posiadać odpowiednie kwalifikacje i przygotowanie do pracy na kolei,
• znać panujące zasady bezpieczeństwa kolejowego i obowiązujące przepisy prawne z nim związane i ich przestrzegać,
• reagować na zagrożenia zgodnie z procedurami,
• raportować o zaistniałych sytuacjach wypadkowych i potencjalnie wypadkowych,
• dbać o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa przez pasażerów,
• dotrzymywać terminów przeglądów i serwisu pojazdów, urządzeń, jak i całej infrastruktury kolejowej,
• edukować innych w zakresie bezpieczeństwa kolejowego.

Pasażerowie i pozostali uczestnicy ruchu oraz osoby korzystające z infrastruktury kolejowej powinni natomiast:

• stosować się do zasad bezpieczeństwa panujących na kolei,
• dbać o bezpieczeństwo swoje i innych,
• reagować w sytuacjach zagrożenia – np. wzywając odpowiednie służby,
• informować pracowników kolei o zauważonych nieprawidłowościach,
• zdobywać wiedzę dotyczącą bezpieczeństwa kolejowego,
• edukować w tym zakresie innych,
• zauważać i poświęcać chwilę uwagi na kampanie społeczne związane z bezpieczeństwem kolejowym przygotowane przez Ministerstwo Infrastruktury lub inne instytucje (np. kampania „Bezpieczny przejazd – Zatrzymaj się i żyj”, w ramach której można zgłaszać informacje odnośnie zauważonych uszkodzeń na przejściach kolejowych oraz informować o dostrzeżonych „dzikich przejściach”).

Jak widać – wiele leży w rękach zwykłych obywateli, którzy często są świadkami sytuacji potencjalnie niebezpiecznych. Szybkie reagowanie i edukowanie innych są w tym kontekście kluczowe.

Jak firmy sektora kolejowego dbają o bezpieczeństwo na kolei?

Ogromna odpowiedzialność społeczna w zakresie bezpieczeństwa na kolei spoczywa również na różnorodnych przedsiębiorstwach działających w branży kolejowej. Mowa tu o firmach zajmujących się między innymi dostarczaniem systemów bezpieczeństwa dla kolei, konserwacją i przeglądami pojazdów szynowych, dostarczaniem części wymiennych do urządzeń i pociągów, czy też biorących udział w pracach remontowych i renowacyjnych torowisk oraz dworców (w tym peronów, przejść podziemnych, przejść kolejowych, itd.).

Każde rozwiązanie technologiczne, które miałoby zostać wdrożone w polskiej infrastrukturze kolejowej, ze względów bezpieczeństwa powinno zostać prawnie dopuszczone do użytku na podstawie uzyskanych opinii i certyfikatów bezpieczeństwa. Dodatkowo oferowane przez firmy rozwiązania bardzo często muszą spełniać również normy europejskie. W tym kontekście bezpieczeństwa kolejowego chroni więc prawo.

Istotną kwestią jest natomiast uczciwość i profesjonalizm przedsiębiorców oraz ich przywiązanie do zasad etyki. Jako specjaliści w dziedzinie kolei powinni stać na straży utrzymywania wysokiego poziomu bezpieczeństwa, poprzez oferowanie najlepszych jakościowo rozwiązań, które w chwili próby nie zawiodą oczekiwań. Niezwykle istotna jest również misja edukacji w zakresie bezpieczeństwa, którą wiele firm realizuje.

Rzetelnym papierkiem lakmusowym w tym zakresie może być na przykład Deklaracja Kultury Bezpieczeństwa w Transporcie Kolejowym, której podpisanie wiąże się z przyjęciem ważnych zasad związanych z dbaniem o podwyższanie poziomu bezpieczeństwa kolejowego przez firmy na co dzień. Jej sygnatariusze uznawani są za partnerów godnych zaufania, dla których zasady kultury bezpieczeństwa są istotne.

Artykuł przygotowany we współpracy MMR Group TransComfort.

Artykuł partnera