Mikroklimat gorący w miejscu pracy

Mikroklimat gorący należy do czynników szkodliwych w miejscu pracy. Może on powodować przegrzanie i naruszenie równowagi cieplnej organizmu.

Jeżeli wysoka temperatura w pomieszczeniach pracy powoduje, że na stanowiskach pracy wartość wskaźnika PMV przekracza +2,0, to oznacza, iż pracownicy wykonują swoje obowiązki w warunkach mikroklimatu gorącego. PMV jest wskaźnikiem, który przewiduje średnią ocenę dużej grupy osób określających swoje wrażenia cieplne w siedmiostopniowej skali ocen od -3 (zimno) poprzez 0 (obojętnie) do +3 (gorąco).

Mikroklimat gorący jest fizycznym czynnikiem szkodliwym i musi być uwzględniony podczas oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą. Ocena taka jest obowiązkiem pracodawcy, który powinien zastosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

Jeżeli wartość wyznaczonego wskaźnika obciążenia termicznego WBGT dla danej pracy (jej ciężkości) wykonywanej przez pracownika w mikroklimacie gorącym przekroczy wartość dopuszczalną (NDN), to ryzyko zawodowe powodowane przez obciążenie termiczne będzie nieakceptowalne i należy obniżyć jego poziom do akceptowalnego, np. poprzez skrócenie czasu pracy. Skracanie w ten sposób norm czasu pracy nie może powodować obniżenia należnego pracownikom wynagrodzenia.

Do skutków nadmiernego przebywania w mikroklimacie gorącym należą:

• udar cieplny (porażenie cieplne) spowodowane przekroczeniem możliwości termoregulacyjnych i porażeniem ośrodka termoregulacji (najczęściej jest groźny dla życia, temperatura wewnętrzna ciała podnosi się do 41°C lub powyżej);
• wyczerpanie cieplne spowodowane utratą wody i/lub soli przez pocenie, któremu towarzyszą ogólne osłabienie, zawroty głowy, nudności, bóle głowy, chwiejność układu krążenia, czasem omdlenie cieplne;
• bolesne skurcze mięśni i inne dolegliwości ze strony mięśni spowodowane zaburzeniem równowagi wodno-elektrolitowej;
• odwodnienie spowodowane niedostatecznym uzupełnieniem wody utraconej przez pocenie.

Warunki mikroklimatu w pomieszczeniu biurowym:

• wilgotność względna powietrza powinna być większa niż 40%;
• pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła;
• w pomieszczeniach powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych, funkcji pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności;
• w pomieszczeniach nieklimatyzowanych powinna być zapewniona stała wymiana powietrza nie mniejsza niż 0,5-krotna w ciągu godziny (wymiana na drodze wentylacji mechanicznej nie jest wymianą stałą);
• wentylacja nie powinna powodować przeciągów ani wyziębienia,
• strumień powietrza pochodzący z wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy;
• przy urządzeniach wentylacyjnych należy stosować środki zmniejszające natężenie i rozprzestrzenianie się hałasu i drgań spowodowanych pracą tych urządzeń.

Mikroklimat gorący charakteryzowany jest przez wskaźnik obciążenia termicznego WBGT

Klasa tempa metabolizmu	Tempo metabolizmu		Wartości dopuszczalne WBGT
	Odniesienie do jednostki po- wierzchni skóry W/m2	Całkowite (przy średniej powierzchni skóry 1,8 m2) W	Osoba zaakli- matyzowana w środowisku gorącym oC		Osoba nieza- aklimatyzowana w środowisku gorącym oC
0 (spoczynek)	M ≤ 65	M ≤ 117	33		32
1 (praca lekka)	65 < M ≤ 130	117 < M ≤ 234	30		29
2 (praca średnio ciężka)	130 < M ≤ 200	234 < M ≤ 360	28		26
3 (praca ciężka)	200 < M ≤ 260	360 < M ≤ 468	NRP* 25	ORP** 26	NRP* 22	ORP** 23
4 (praca bardzo ciężka)	M > 260	M > 468	23	25	18	20

* NRP – nieodczuwalny ruch powietrza.

** ORP – odczuwalny ruch powietrza.

Ważne! Pomiary wskaźników mikroklimatu gorącego wykonują uprawnione do tego uprawnione laboratoria z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu. Pomiary te przeprowadzane są raz na rok lub raz na dwa lata. Kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Urządzenia używane w sterowaniu mikroklimatem to:

• klimatyzatory,
• klimatyzacja,
• wentylatory,
• osuszacze.

Nowoczesne klimatyzatory to urządzenia, które np. nie powodują zakłóceń pracy komputerów i transmisji danych. Tradycyjny klimatyzator posiada zarówno funkcję chłodzenia jak i grzania.

Klimatyzacja ma za zadanie zapewnienie warunków komfortowych wewnątrz pomieszczeń. Dopuszczalne parametry powietrza mogą wynikać z przebywania w tych pomieszczeniach ludzi lub procesów technologicznych.

Wentylacja ma za zadanie doprowadzenie i utrzymanie powietrza w pomieszczeniach przez nią obsługiwanych w taki sposób, aby jego czystość, temperatura i ruch pozostawały w określonych granicach, bez ingerencji w parametry powietrza dostarczanego z zewnątrz.

Ze względu na sposób wymuszania ruchu powietrza wentylację dzielimy na:

• naturalną,
• mechaniczną.

Wentylację mechaniczną natomiast dzielimy na:

• wywiewną,
• nawiewną,
• nawiewno-wywiewną.

Osuszacze – są to urządzenia, które działają odwrotnie do nawilżaczy. Zadaniem osuszaczy jest obniżenie wilgotności powietrza i utrzymanie jej na określonym poziomie.

Obowiązki pracodawcy związane z mikroklimatem gorącym

Pracodawca ma więc obowiązek zapewnić napoje pracownikom zatrudnionym w warunkach gorącego mikroklimatu:

• przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet;
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C;
• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25°C, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C.

W sytuacji wysokiego wskaźnika WBGT (powyżej 28°C) pracodawca, oprócz dostarczenia pracownikom napojów chłodzących w nieograniczonej ilości, powinien:

• stosować odpowiednio długie przerwy w pracy, ograniczony czas pracy lub zamienność prac;
• ograniczyć wykonywanie prac wymagających znacznego wysiłku fizycznego.

Natomiast dla obniżenia wskaźnika WBGT pracodawca powinien:

• zabezpieczyć pomieszczenia czy stanowiska pracy przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania;
• ograniczyć dostęp światła dziennego do stanowisk pracy;
• stosować nawiew powietrza w pomieszczeniu pracy czy na stanowisku;
• zastosować klimatyzację ogólną lub stanowiskową;
• dostarczyć pracownikom odzież roboczą (ochronną) izolującą od ciepła albo odpowiednio przewiewną – w zależności od warunków w miejscu wykonywania prac.

Pamiętać należy również o tym, że:

1. Prace wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią to prace w warun­kach, w których wskaźnik PMV jest większy od 1,0.
2. Prace wzbronione dla młodocianych to prace w pomieszczeniach, w których tempe­ratura powietrza przekracza 30°C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65%.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. poz. 279 oraz z 2019 r. poz. 1160),
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 166 oraz z 2019 r. poz. 1995),
3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2016 r. poz. 1509);
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. poz. 796).