
Mikroklimat gorący w miejscu pracy
Mikroklimat gorący należy do czynników szkodliwych w miejscu pracy. Może on powodować przegrzanie i naruszenie równowagi cieplnej organizmu.
Jeżeli wysoka temperatura w pomieszczeniach pracy powoduje, że na stanowiskach pracy wartość wskaźnika PMV przekracza +2,0, to oznacza, iż pracownicy wykonują swoje obowiązki w warunkach mikroklimatu gorącego. PMV jest wskaźnikiem, który przewiduje średnią ocenę dużej grupy osób określających swoje wrażenia cieplne w siedmiostopniowej skali ocen od -3 (zimno) poprzez 0 (obojętnie) do +3 (gorąco).
Mikroklimat gorący jest fizycznym czynnikiem szkodliwym i musi być uwzględniony podczas oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą. Ocena taka jest obowiązkiem pracodawcy, który powinien zastosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
Jeżeli wartość wyznaczonego wskaźnika obciążenia termicznego WBGT dla danej pracy (jej ciężkości) wykonywanej przez pracownika w mikroklimacie gorącym przekroczy wartość dopuszczalną (NDN), to ryzyko zawodowe powodowane przez obciążenie termiczne będzie nieakceptowalne i należy obniżyć jego poziom do akceptowalnego, np. poprzez skrócenie czasu pracy. Skracanie w ten sposób norm czasu pracy nie może powodować obniżenia należnego pracownikom wynagrodzenia.
Do skutków nadmiernego przebywania w mikroklimacie gorącym należą:
- udar cieplny (porażenie cieplne) spowodowane przekroczeniem możliwości termoregulacyjnych i porażeniem ośrodka termoregulacji (najczęściej jest groźny dla życia, temperatura wewnętrzna ciała podnosi się do 41°C lub powyżej);
- wyczerpanie cieplne spowodowane utratą wody i/lub soli przez pocenie, któremu towarzyszą ogólne osłabienie, zawroty głowy, nudności, bóle głowy, chwiejność układu krążenia, czasem omdlenie cieplne;
- bolesne skurcze mięśni i inne dolegliwości ze strony mięśni spowodowane zaburzeniem równowagi wodno-elektrolitowej;
- odwodnienie spowodowane niedostatecznym uzupełnieniem wody utraconej przez pocenie.
Warunki mikroklimatu w pomieszczeniu biurowym:
- wilgotność względna powietrza powinna być większa niż 40%;
- pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną emisją ciepła;
- w pomieszczeniach powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych, funkcji pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności;
- w pomieszczeniach nieklimatyzowanych powinna być zapewniona stała wymiana powietrza nie mniejsza niż 0,5-krotna w ciągu godziny (wymiana na drodze wentylacji mechanicznej nie jest wymianą stałą);
- wentylacja nie powinna powodować przeciągów ani wyziębienia,
- strumień powietrza pochodzący z wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy;
- przy urządzeniach wentylacyjnych należy stosować środki zmniejszające natężenie i rozprzestrzenianie się hałasu i drgań spowodowanych pracą tych urządzeń.
Mikroklimat gorący charakteryzowany jest przez wskaźnik obciążenia termicznego WBGT
Klasa tempa metabolizmu |
Tempo metabolizmu |
Wartości dopuszczalne WBGT |
||||
Odniesienie do jednostki po- wierzchni skóry W/m2 |
Całkowite (przy średniej powierzchni skóry 1,8 m2) W |
Osoba zaakli- matyzowana w środowisku gorącym oC |
Osoba nieza- aklimatyzowana w środowisku gorącym oC |
|||
0 (spoczynek) |
M ≤ 65 |
M ≤ 117 |
33 |
32 |
||
1 (praca lekka) |
65 < M ≤ 130 |
117 < M ≤ 234 |
30 |
29 |
||
2 (praca średnio ciężka) |
130 < M ≤ 200 |
234 < M ≤ 360 |
28 |
26 |
||
3 (praca ciężka) |
200 < M ≤ 260 |
360 < M ≤ 468 |
NRP* 25 |
ORP** 26 |
NRP* 22 |
ORP** 23 |
4 (praca bardzo ciężka) |
M > 260 |
M > 468 |
23 |
25 |
18 |
20 |
* NRP – nieodczuwalny ruch powietrza.
** ORP – odczuwalny ruch powietrza.
Ważne! Pomiary wskaźników mikroklimatu gorącego wykonują uprawnione do tego uprawnione laboratoria z wykorzystaniem specjalistycznego sprzętu. Pomiary te przeprowadzane są raz na rok lub raz na dwa lata. Kwestie te reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Urządzenia używane w sterowaniu mikroklimatem to:
- klimatyzatory,
- klimatyzacja,
- wentylatory,
- osuszacze.
Nowoczesne klimatyzatory to urządzenia, które np. nie powodują zakłóceń pracy komputerów i transmisji danych. Tradycyjny klimatyzator posiada zarówno funkcję chłodzenia jak i grzania.
Klimatyzacja ma za zadanie zapewnienie warunków komfortowych wewnątrz pomieszczeń. Dopuszczalne parametry powietrza mogą wynikać z przebywania w tych pomieszczeniach ludzi lub procesów technologicznych.
Wentylacja ma za zadanie doprowadzenie i utrzymanie powietrza w pomieszczeniach przez nią obsługiwanych w taki sposób, aby jego czystość, temperatura i ruch pozostawały w określonych granicach, bez ingerencji w parametry powietrza dostarczanego z zewnątrz.
Ze względu na sposób wymuszania ruchu powietrza wentylację dzielimy na:
- naturalną,
- mechaniczną.
Wentylację mechaniczną natomiast dzielimy na:
- wywiewną,
- nawiewną,
- nawiewno-wywiewną.
Osuszacze – są to urządzenia, które działają odwrotnie do nawilżaczy. Zadaniem osuszaczy jest obniżenie wilgotności powietrza i utrzymanie jej na określonym poziomie.
Obowiązki pracodawcy związane z mikroklimatem gorącym
Pracodawca ma więc obowiązek zapewnić napoje pracownikom zatrudnionym w warunkach gorącego mikroklimatu:
- przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet;
- na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C;
- przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25°C, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C.
W sytuacji wysokiego wskaźnika WBGT (powyżej 28°C) pracodawca, oprócz dostarczenia pracownikom napojów chłodzących w nieograniczonej ilości, powinien:
- stosować odpowiednio długie przerwy w pracy, ograniczony czas pracy lub zamienność prac;
- ograniczyć wykonywanie prac wymagających znacznego wysiłku fizycznego.
Natomiast dla obniżenia wskaźnika WBGT pracodawca powinien:
- zabezpieczyć pomieszczenia czy stanowiska pracy przed niekontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania;
- ograniczyć dostęp światła dziennego do stanowisk pracy;
- stosować nawiew powietrza w pomieszczeniu pracy czy na stanowisku;
- zastosować klimatyzację ogólną lub stanowiskową;
- dostarczyć pracownikom odzież roboczą (ochronną) izolującą od ciepła albo odpowiednio przewiewną – w zależności od warunków w miejscu wykonywania prac.
Pamiętać należy również o tym, że:
- Prace wzbronione dla kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią to prace w warunkach, w których wskaźnik PMV jest większy od 1,0.
- Prace wzbronione dla młodocianych to prace w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 30°C, a wilgotność względna powietrza przekracza 65%.
Podstawa prawna:
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. poz. 279 oraz z 2019 r. poz. 1160),
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 166 oraz z 2019 r. poz. 1995),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. z 2016 r. poz. 1509);
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz. U. poz. 796).
Skomentuj