Ch jak choroby zawodowe
Warunki pracy, czyli zespół czynników występujących w środowisku pracy, wynikających z procesu pracy oraz czynników związanych z wykonywaniem pracy, bezspornie wpływają na zdrowie pracowników. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2019 r. (według stanu w dniu 31 grudnia) liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia wyniosła 532,3 tys. Jednym z negatywnych skutków pracy w warunkach narażenia zawodowego może okazać się dla pracownika choroba zawodowa.
Ochrona zdrowia ludzi pracujących w Polsce kształtowana jest przez system prawny obejmujący normy prawne o charakterze powszechnie obowiązującym oraz normy wewnątrzzakładowe. W praktyce natomiast najistotniejszą rolę w zakresie ochrony zdrowia pracujących odgrywa pracodawca. Fundamentalnym obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Szczególne obowiązki pracodawcy związane są z chorobami zawodowymi pracowników, począwszy od obowiązku zgłoszenia ich podejrzenia. Celem artykułu jest przedstawienie procedury dotyczącej chorób zawodowych (od zgłoszenia podejrzenia do stwierdzenia choroby zawodowej) i obowiązków pracodawcy w przedmiotowym zakresie.
Pojęcie choroby zawodowej
W polskim prawie od lat istnieje normatywna definicja choroby zawodowej i jest ona zawarta w Kodeksie pracy. Zgodnie z art. 2351 k.p. za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”. Za chorobę zawodową może być uznana tylko choroba znajdująca się w wykazie takich chorób, określonym w aktualnym rozporządzeniu wykonawczym do Kodeksu pracy. Choroby zawodowe powstają wskutek stałego wykonywania pracy w niedogodnej pozycji, w otoczeniu zawierającym czynniki szkodliwe dla zdrowia (np. hałas, wibracje, promieniowanie, związki chemiczne) lub w zwiększonym obciążeniu psychicznym i fizycznym. Zgodnie z art. 2352 k.p. rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych. Aktualny wykaz chorób zawodowych określony jest obecnie w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (t.j. DzU z 2013 r., poz. 1367). Wykaz obejmuje poniższe choroby zawodowe:
- Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne.
- Gorączka metaliczna.
- Pylice płuc.
- Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu.
- Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli (które spowodowało trwałe upośledzenie sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszosekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypadków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń).
- Astma oskrzelowa.
- Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych.
- Ostre uogólnione reakcje alergiczne.
- Byssinoza.
- Beryloza.
- Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych.
- Alergiczny nieżyt nosa.
- Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym.
- Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym.
- Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat.
- Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego.
- Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi.
- Choroby skóry.
- Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy.
- Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy.
- Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz.
- Zespół wibracyjny.
- Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego.
- Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia.
- Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi.
- Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa.
W przypadku niektórych z powyższych chorób w tabeli (załączniku do rozporządzenia) wskazano również okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniejszego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym (np. astma oskrzelowa – 1 rok).
W praktyce choroba pracownika zostanie uznana za chorobę zawodową jeżeli:
- znajduje się ona w wykazie chorób zawodowych, stanowiącym załącznik do aktualnego rozporządzenia Rady Ministrów w przedmiotowej kwestii oraz
- jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.
Obydwa powyższe warunki muszą być spełnione łącznie, co oznacza, że np. nie będzie uznana za chorobę zawodową choroba, która co prawda powstała w związku z wykonywaną przez pracownika pracą, ale nie jest ona wymieniona w załączniku do rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych.
Jak wynika z danych Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych w 2018 roku stwierdzono w Polsce 2022 chorób zawodowych, z czego najwięcej stanowiły choroby zakaźne i pasożytnicze (666 przypadków), następnie pylice płuc (392 przypadki) i przewlekłe choroby narządu głosu (282 przypadki). Natomiast według najnowszych danych Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych w 2019 r. stwierdzono w Polsce 2065 przypadków chorób zawodowych – najczęściej rejestrowanymi były również choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa – 700 przypadków, tj. 33,9% chorób zawodowych1. Zdecydowanie przeważała borelioza z liczbą 628 przypadków, stanowiąc 89,7% tej grupy. U 30 osób rozpoznano gruźlicę. Orzeczono 17 przypadków wirusowego zapalenia wątroby (WZW), w 9 przypadkach było to WZW typu C i po 4 przypadki typu A i B. Drugą grupą pod względem liczby zgłaszanych schorzeń były pylice płuc – 453 przypadki (21,9% patologii zawodowych). Na trzecim miejscu znalazły się przewlekłe choroby narządu głosu – 268 przypadków, co daje 13,0% wszystkich chorób zawodowych. Następną grupę stanowiły przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego stwierdzone u 236 osób (11,4% wszystkich przypadków chorób zawodowych). W 228 przypadkach był to zespół cieśni w obrębie nadgarstka, stanowiący 96,6% tej grupy. Przewlekłe choroby układu ruchu z liczbą 89 przypadków znalazły się na piątym miejscu, stanowiąc 4,3% ogólnej liczby chorób zawodowych. W 2019 r. liczba nowo stwierdzonych chorób zawodowych w porównaniu do 2018 r. zwiększyła się o 43 przypadki, tj. o 2,1%2.
Praca zawodowa może wywierć niekorzystny wpływ na rozwój i przebieg niektórych chorób przewlekłych. Poza chorobami spełniającymi definicję normatywną choroby zawodowej istnieją jeszcze tzw. choroby parazawodowe. Przykładowo należą do nich choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, zespoły bólowe kręgosłupa związane ze zmianami zwyrodnieniowo-dyskopatycznymi. W przypadku tych chorób warunki pracy stanowią jeden z możliwych czynników ryzyka wpływających na ujawnienie, przyspieszenie choroby lub pogorszenie stanu chorego3. Choroby te nie spełniają jednakże kryteriów prawnych choroby zawodowej.
Na podstawie art. 236 k.p. pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.
Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej
Rozpoczęcie procedury w sprawie choroby zawodowej związane jest z podejrzeniem wystąpienia takowej u pracownika. Podejrzenie skutkuje obowiązkiem jego zgłoszenia właściwym organom. Zgodnie z art. 235 k.p. pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zgłosić właściwemu Państwowemu Inspektorowi Sanitarnemu i właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy każdy przypadek podejrzenia choroby zawodowej. Obowiązek powyższy dotyczy także lekarza podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej. W każdym przypadku podejrzenia choroby zawodowej:
-
- lekarz,
- lekarz dentysta, który podczas wykonywania zawodu powziął takie podejrzenie u pacjenta, kieruje go na badania w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania.
Zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej może również dokonać pracownik lub były pracownik, który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym pracownik aktualnie zatrudniony zgłasza podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się:
-
- właściwemu Państwowemu Powiatowemu Inspektorowi Sanitarnemu, właściwemu Państwowemu Granicznemu Inspektorowi Sanitarnemu, właściwemu Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu, właściwemu Państwowemu Inspektorowi Sanitarnemu, właściwemu Komendantowi Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej albo właściwemu Inspektorowi Wojskowego Ośrodka Medycyny Prewencyjnej, zwanym „właściwym Państwowym Inspektorem Sanitarnym”,
- właściwemu Okręgowemu Inspektorowi Pracy,
których właściwość ustala się według miejsca, w którym praca jest lub była wykonywana przez pracownika, lub według krajowej siedziby pracodawcy, w przypadku gdy dokumentacja dotycząca narażenia zawodowego jest gromadzona w tej siedzibie.
Zgłoszenia powyższego dokonuje się niezwłocznie na formularzu określonym w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (t.j. Dz. U. z 2013 r.,
poz. 1379), a w przypadku choroby zawodowej o ostrym przebiegu lub podejrzenia, że choroba zawodowa była przyczyną śmierci pracownika – dodatkowo w formie telefonicznej.
Właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej, wszczyna postępowanie, a w szczególności kieruje pracownika lub byłego pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, do jednostki orzeczniczej I stopnia. Skierowania do powyższej jednostki orzeczniczej nie stosuje się, jeżeli zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej zostało dokonane przez lekarza tej jednostki.
Rozpoznawanie choroby zawodowej
Do rozpoznawania chorób zawodowych upoważnione są jednostki orzecznicze I stopnia i jednostki orzecznicze II stopnia. Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:
-
- poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
- kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych),
- poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych,
- podmioty lecznicze, w których nastąpiła hospitalizacja – w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.
Natomiast jednostkami orzeczniczymi II stopnia od orzeczeń wydanych przez lekarzy zatrudnionych w jednostkach orzeczniczych I stopnia są instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy. Funkcjonowanie instytutów badawczych reguluje ustawa z 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych (t.j. DzU z 2020 r., poz. 1383). Zgodnie z definicją ustawową instytutem badawczym jest państwowa jednostka organizacyjna, wyodrębniona pod względem prawnym, organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, która prowadzi badania naukowe i prace rozwojowe ukierunkowane na ich wdrożenie i zastosowanie w praktyce. Instytutami badawczymi w dziedzinie medycyny pracy są w szczególności: Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. J. Nofera w Łodzi i Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie.
Właściwym do orzekania w zakresie chorób zawodowych jest lekarz spełniający wymagania kwalifikacyjne określone w przepisach wydanych na podstawie ustawy z 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy, zatrudniony w jednej z wyżej wskazanych jednostek orzeczniczych. Obecnie jest nim lekarz spełniający wymagania kwalifikacyjne określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 18 czerwca 2010 r. w sprawie specjalizacji lekarskich niezbędnych do wykonywania orzecznictwa w zakresie chorób zawodowych (DzU z 2010 r., nr 110, poz. 736). Zgodnie z powyższym rozporządzeniem specjalizacjami lekarskimi, niezbędnymi do wykonywania orzecznictwa lekarskiego w zakresie chorób zawodowych są generalnie: medycyna pracy, medycyna przemysłowa, medycyna morska i tropikalna, medycyna lotnicza, medycyna kolejowa, medycyna transportu. Lekarz wyżej wskazany wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania, na podstawie wyników przeprowadzonych badań lekarskich i pomocniczych, dokumentacji medycznej pracownika lub byłego pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego. Ocenę narażenia zawodowego sporządza się na formularzu określonym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie sposobu dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych chorób (załącznik nr 4), przy wykorzystaniu dokumentacji pracowniczej gromadzonej przez pracodawców i jednostki organizacyjne Państwowej Inspekcji Sanitarnej, a także, jeżeli postępowanie dotyczy aktualnego zatrudnienia, na podstawie oceny przeprowadzonej bezpośrednio u pracodawcy z uwzględnieniem oceny ryzyka zawodowego. Jeżeli zakres informacji zawartych w powyższej dokumentacji jest niewystarczający do wydania orzeczenia lekarskiego, lekarz występuje o ich uzupełnienie m.in. do pracodawcy – w zakresie obejmującym przebieg oraz organizację pracy zawodowej pracownika lub byłego pracownika, w tym pracę w godzinach nadliczbowych, dane o narażeniu zawodowym, obejmujące także wyniki pomiarów czynników szkodliwych wykonanych na stanowiskach pracy, na których pracownik był zatrudniony, stosowane przez pracownika środki ochrony indywidualnej, a w przypadku narażenia pracownika na czynniki o działaniu uczulającym (alergenów) – także o przekazanie próbki substancji, w ilości niezbędnej do przeprowadzenia badań diagnostycznych.
Rozpoznanie choroby zawodowej musi być oparte na określonych kryteriach, które uwzględniają elementy pozwalające na przyjęcie związku przyczynowo-skutkowego choroby z narażeniem zawodowym.
Orzeczenie lekarskie przesyła się właściwemu Państwowemu Inspektorowi Sanitarnemu, zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi oraz lekarzowi kierującemu na badania, a w przypadku gdy orzeczenie lekarskie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia − również jednostce orzeczniczej I stopnia.
Pracownik lub były pracownik, badany w jednostce orzeczniczej I stopnia, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek o przeprowadzenie ponownego badania składa się w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał to orzeczenie.
Zgodnie z kodeksem pracy w razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca jest zobowiązany:
-
- ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym Państwowym Inspektorem Sanitarnym;
- przystąpić niezwłocznie do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze;
- zapewnić realizację zaleceń lekarskich.
Stwierdzenie choroby zawodowej
Kolejny etap postępowania w sprawie choroby zawodowej, po rozpoznaniu choroby zawodowej przez uprawnionego lekarza i wydaniu przez niego orzeczenia lekarskiego, to stwierdzenie choroby zawodowej w formie decyzji właściwego inspektora sanitarnego. Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika. Jeżeli jednak właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny przed wydaniem decyzji uzna, że powyższy materiał dowodowy jest niewystarczający do wydania decyzji, może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia, wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację lub podjąć inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału.
Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, Państwowy Inspektor Sanitarny wydający decyzję w sprawie choroby zawodowej nie jest uprawniony do kontroli merytorycznej orzeczeń lekarskich uprawnionych do rozpoznawania chorób zawodowych jednostek organizacyjnych, ani też do dokonywania własnych ustaleń, prowadzących do odmiennego rozpoznania jednostki chorobowej4.
Właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny przesyła decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej:
- zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi,
- pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej,
- jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie,
- właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
Zgodnie z art. 127 Kodeksu postępowania administracyjnego od decyzji administracyjnej wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie do wyższej/odwoławczej instancji. W rezultacie decyzja wydana przez właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego nie jest ostateczna, ponieważ przysługuje od niej odwołanie do właściwego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Odwołanie wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Natomiast od decyzji Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Właściwy Państwowy Inspektor Sanitarny, Główny Inspektor Sanitarny albo Główny Inspektor Sanitarny Wojska Polskiego w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała się ostateczna, sporządza kartę stwierdzenia choroby zawodowej i przesyła ją do Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych prowadzonego przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi. Natomiast po zakończeniu postępowania mającego na celu ustalenie uszczerbku na zdrowiu lub niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową pracownika prowadzonego przez ZUS, pracodawca przesyła do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. dr. med. Jerzego Nofera w Łodzi oraz do właściwego Państwowego Inspektora Sanitarnego zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej.
W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy (art. 230 k.p.). Pracodawca na podstawie orzeczenia lekarskiego przenosi do odpowiedniej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy choroby zawodowej i nie został uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ponadto pracodawca jest zobowiązany prowadzić rejestr obejmujący przypadki stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby. Niezgłoszenie właściwemu Państwowemu Inspektorowi Sanitarnemu przypadku choroby zawodowej lub podejrzenia o nią stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 283 § 2 p. 6 k.p.).
Na podstawie art. 2371 Kodeksu pracy pracownikowi, który zachorował na chorobę zawodową, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego określone w ustawie z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1205). Przedmiotowa ustawa określa w szczególności rodzaje świadczeń z tytułu chorób zawodowych oraz warunki nabywania prawa do tych świadczeń, a także zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.
Źródła:
- B. Świątkowska, W. Hanke, N. Szeszenia-Dąbrowska, Choroby zawodowe w Polsce w 2019 r., Instytut Medycyny Pracy im. prof. Nofera, Centralny Rejestr Chorób Zakaźnych, Łódź 2020, s.16.
- Por. B. Świątkowska, W. Hanke, N. Szeszenia-Dąbrowska, Choroby zawodowe w Polsce w 2019 r., Instytut Medycyny Pracy im. prof. Nofera, Centralny Rejestr Chorób Zakaźnych, Łódź 2020, s. 18.
- Por. K. Marek (red.), Choroby zawodowe, PZWL, Warszawa 2001, s. 576.
- Np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 stycznia 2007 r. (sygn. akt II OSK 1078/06), LEX nr 315089.
tekst: dr Małgorzata Paszkowska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 7-8/2021 www.atest.com.pl
Skomentuj