Jak zachować się i pomóc osobie rażonej piorunem?

Sezon burzowy w pełni, a co za tym idzie istnieje wysokie ryzyko, że możemy znaleźć się w nieodpowiednim miejscu i czasie podczas wystąpienia tych zjawisk. Według danych statystycznych w Polsce rocznie notuje się od kilkunastu do kilkudziesięciu śmiertelnych porażeń piorunem. Osoby, które przeżyły porażenie piorunem, są narażone na przewlekłe zespoły bólowe, uszkodzenia słuchu, wzroku, zaburzenia snu i pamięci.

Szacunki sprzed kilku lat pokazują, że na świecie od uderzeń pioruna ginie rocznie ok. 6 tys. osób. Według weather.gov tylko co dziesiąta osoba, którą poraził piorun umiera, lecz Ci którzy przeżyją borykają się z takimi problemami jak silny ból, problemy neurologiczne czy nawet depresja. Jak tragiczne okazać się może w skutkach uderzenie pioruna zależy też od czasu, w którym zostanie udzielona pierwsza pomoc poszkodowanemu.

W Polsce rocznie z powodu porażenia piorunem umiera od kilkunastu do kilkudziesięciu osób. Pioruny dążą do ziemi najkrótszą i najlepiej przewodzącą drogą. Z początku jest nią powietrze, które nie najlepiej przewodzi prąd. W końcu strumień elektronów dociera do najwyższego punktu w okolicy, którym może być np. antena telewizyjna lub samotne drzewo. Takim punktem może być również człowiek znajdujący się na otwartej przestrzeni zwłaszcza, jeśli trzyma w ręku metalowy przedmiot. Najbardziej niebezpiecznym miejscem, gdzie ludzie chowają się przed burzą są właśnie samotne drzewa. Pioruny uderzają w nie, ponieważ są wysokie, ale rozgałęzienia często przechodzą przez człowieka, gdyż przewodzi on prąd lepiej niż drzewo. Dlatego ¼ ofiar porażeń przez błyskawice to ludzie stojący pod drzewami.

Porażenie piorunem polega na bardzo szybkim przepływie prądu o bardzo wysokiej energii po ciele do ziemi.

Istnieje kilka mechanizmów porażenia przez piorun. Porażenie bezpośrednie jest rzadkie, ale przeważnie śmiertelne. Częściej dochodzi do porażenia bocznego, gdy piorun po trafieniu w inny obiekt (np. drzewo, słup) „przeskakuje” na stojącego pod nim człowieka. Porażenie kontaktowe występują wtedy, jeżeli osoba dotyka przedmiotu, w który uderzył piorun (np. łańcuch, mokra lina).

Po uziemieniu ładunek rozprzestrzenia się wokół miejsca trafienia, jeżeli dwie części ciała są w różnej odległości od epicentrum (np. dwie nogi), to pomiędzy nimi może pojawić się napięcie krokowe – różnica potencjałów wywołująca przepływ prądu i porażenia „od podłoża”.

Wbrew pozorom nie wszystkie porażenia przez pioruny są śmiertelne. Ofiary mogą przeżyć dzięki wyjątkowym właściwościom izolacyjnym skóry i bardzo krótkiemu czasowi trwania impulsu elektrycznego. Jeżeli jednak prąd pokona opór skóry, to najlepiej przewodzącym, a więc najbardziej narażonymi na uszkodzenia organami są mięśnie, tkanki układu krwionośnego i nerwowego. Często dochodzi również do urazów mechanicznych od fali uderzeniowej oraz złamań kości wywołanych gwałtownym skurczem mięśni. U około 50% ofiar piorunów dochodzi do utraty przytomności.

Efektem porażenia mogą być:

• • uszkodzony układ nerwowy,
  • obrzęk mózgu,
  • zatrzymana akcja serca i zaburzony jego rytm,
  • poparzenie termiczne,
  • urazy

Najpoważniejszą konsekwencja porażenia piorunem jest nagłe zatrzymanie krążenia i oddechu.

Oparzenia występują tylko u około ⅓ rażonych; (dzięki bardzo krótkiemu czasowi jej działania i „spływaniu” prądu po mokrej powierzchni ciała są one z reguły powierzchowne i nie stanowią poważnego problemu). Głębokie oparzenia mogą powstać jednak na skutek stykania się z metalem.

Objawy porażenia piorunem:

• • apatia,
  • pobudzenie,
  • utrata przytomności,
  • drgawki,
  • ogłuchnięcie,
  • zaburzenie widzenia,
  • zatrzymanie oddechu,
  • zaburzenia rytmu serca,
  • zatrzymanie krążenia,
  • zmiany na skórze,
  • oparzenia,
  • tępe uszkodzenia kończyn, kręgosłupa, narządów wewnętrznych.

Pierwsza pomoc przy porażeniu przez piorun

1. Zadbaj o własne bezpieczeństwo, wezwij pomoc.
2. Nie obawiaj się dotykać porażonych osób. Oceń przytomność, drożność dróg oddechowych, oddech i krążenie.
3. Jeżeli nie stwierdzasz oddechu, ale wyczuwasz tętno, rozpocznij sztuczne oddychanie metodą usta-usta i kontynuuj je aż do powrotu spontanicznych ruchów oddechowych.
4. Jeżeli nie stwierdzisz ani oddechu, ani tętna rozpocznij zabiegi reanimacyjne (pośredni masaż serca, sztuczne oddychanie metodą usta-usta) i kontynuuj je aż do przybycia zespołu medycznego.
5. Znajdź i opatrz widoczne krwawienia i urazy. O ile to możliwe unieruchom szyjną cześć kręgosłupa.
6. Ofiary przytomne zabezpiecz przed utratą ciepła, zapewnij im spokój, wspieraj psychiczne.
7. Wszyscy porażeni wymagają regularnej oceny czynności życiowych, wszyscy powinni być przetransportowani do szpitali.

Zasady unikania porażenia

1. Nie wolno stać pod drzewami, gdyż niektóre z nich (np. lipy) bardzo łatwo przewodzą elektryczność.
2. Należy pozbyć się wszelkich metalowych przedmiotów, odejść jak najdalej od metalowych urządzeń, gdyż te przyciągają wyładowania elektryczne.
3. Powinno się wyłączyć urządzenia elektryczne, gdyż mogą one zostać uszkodzone, a osoba przebywająca w ich pobliżu – porażona.
4. Należy pozostawać w domu podczas burzy i nie wychodzić chyba, że jest to naprawdę konieczne.
5. Trzymaj się z daleka od otwartych okien, drzwi, kominków, pieców, umywalek, wentylatorów i innych urządzeń elektrycznych podłączonych do prądu.
6. Nie używaj telefonu komórkowego.
7. Nie używaj przedmiotów takich jak wędki, kije golfowe.
8. Nie przenoś łatwopalnych materiałów w otwartych pojemnikach.
9. Zostań w samochodzie, gdy jesteś w trakcie podróży; samochody są jednymi z bezpieczniejszych miejsc do ukrycia się; w przypadku uderzenia pioruna, prąd spłynie po karoserii, nie penetrując wnętrza.
10. Poszukaj schronienia w budynku, jeśli nie ma w pobliżu schronienia należy unikać wysokich obiektów w okolicy.
11. Jeżeli znajdujesz się w terenie poszukaj obniżeń terenu (zagłębienie, wąwóz, dolina).
12. Osoby przebywające w większej grupie powinny się rozproszyć.

Istnieje zasada bezpieczeństwa zwana „30-30”, która mówi, że jeżeli grzmot słychać po błyskawicy w odstępie krótszym niż 30 sekund, to należy szybko szukać bezpiecznego schronienia. Pioruny bowiem mogą wyprzedzać burzę nawet o kilkanaście kilometrów i uderzyć, kiedy nie ma jeszcze chmur nad głową i ulewnego deszczu. Druga liczba 30 oznacza, że bezpiecznego schronienia nie należy opuszczać wcześniej niż 30 minut po ostatnim słyszanym grzmocie. Niedocenianie nadchodzącego zagrożenia i przedwczesne uznanie, że burza już przeszła, są powodem szczególnego zagrożenia porażeniem.

1. Strona Rządowego Centrum Bezpieczeństwa – rcb.gov.pl,
2. Strona Internetowa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego – malopolska.uw.gov.pl
3. whather.gov