Sprzęt ochronny przy urządzeniach elektrycznych

Osoby zatrudnione przy urządzeniach elektrycznych lub w pobliżu takich urządzeń powinny być wyposażenie w odpowiedni sprzęt ochronny, który zabezpiecza przed ewentualnym porażeniem prądem elektrycznym.

Sprzętem ochronnym nazywane są wszelkie przenośne przyrządy i urządzenia chroniące osoby zatrudnione przy urządzeniach elektrycznych lub w pobliżu takich urządzeń przede porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwym działaniem łuku lub urazami mechanicznymi.

Sprzęt ochronny można podzielić na 4 grupy:

• sprzęt izolujący – stanowi on ochroną przed rażeniem prądem elektrycznym,
• sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia – np. uziemiacze,
• sprzęt służący do stwierdzania napięcia – np. wskaźnik napięcia,
• sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego i obrażeniami mechanicznymi,
• sprzęt pomocniczy.

Sprzęt izolujący, który odizolowuje człowieka od urządzeń pod napięciem oraz od ziemi, można podzielić na:

1. sprzęt zasadniczy, za pośrednictwem którego można bezpiecznie dotykać części będących pod napięciem,
2. sprzęt dodatkowy, który użyty łącznie ze sprzętem zasadniczym pozwala na bezpieczne wykonywanie pracy (sam nie stanowi zabezpieczenia).

Podział sprzętu izolującego w urządzeniach od 1 kV i powyżej 1 kV

Rodzaj sprzętu	Rodzaj sprzętu izolującego w urządzenia o napięciu
	do 1 kV	powyżej 1 kV
Zasadniczy	– drążki i kleszcze izolacyjne, – wskaźniki napięcia, – rękawice elektroizolacyjne, – izolowane narzędzia monterskie.	– drążki i kleszcze izolacyjne, – wskaźniki napięcia.
Dodatkowy	– kalosze elektroizolacyjne, – dywaniki i chodniki gumowe, – hełmy elektroizolacyjne.	– rękawice i półbuty elektroizolacyjne, – dywaniki i chodniki gumowe, – pomosty izolacyjne.

 

Sprzętem do stwierdzania obecności napięcia w instalacjach, urządzeniach i sieciach elektroenergetycznych jest m.in. wskaźnik napięcia. Wyróżniamy np.:

• jednobiegunowe wskaźniki napięcia – do 250 V,
• dwubiegunowe wskaźniki napięcia – 250, 380, 500 i 700 V.

Sprzętem wskazującym obecność napięcia są także amperomierze cęgowe oraz uzgadniacze faz.

Natomiast jako sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia służą urządzenia przenośne do uziemiania i zwierania. Uziemiacze przenośne służą do zabezpieczania miejsca pracy przy elektroenergetycznych urządzeniach liniowych i stacyjnych, wyposażonych w przewody okrągłe lub szyny płaskie odłączone od źródła energii elektrycznej za pomocą połączenia z uziomem. W zależności od liczby zacisków fazowych wyróżnić można uziemiacze jedno, dwu, trój, cztero lub pięciozaciskowe.

Do sprzętu zabezpieczającego możemy zaliczyć: słupołazy, szelki bezpieczeństwa, okulary ochronne, maski przeciwgazowe, hełmy ochronne elektroizolacyjne oraz hełmy ochronne z przeciwłukową ochroną twarzy, osłony przeciwuderzeniowe i przeciwtermiczne, pasy bezpieczeństwa, podnośniki i drabinki.

Sprzęt pomocniczy stanowić będą: przenośne ogrodzenia, barierki i liny, przekładki izolacyjne, siatki ochronne, płyty izolacyjne oraz tablice ostrzegawcze i informacyjne.

Sprzęt ochrony używany w zakładzie pracy należy:

1. oznakować przez podanie numeru ewidencyjnego, daty następnej próby okresowej oraz cechy przeznaczenia,
2. przechowywać w miejscach wyznaczonych, w warunkach zapewniających utrzymanie ich w pełnej sprawności,
3. poddawać okresowym próbom w zakresie ustalonym w Polskich Normach lub w dokumentacji producenta.

Sprzęt ochronny i narzędzia pracy w zakładzie pracy powinny być użytkowane wg następujących zasad:

1. Sprzęt ochronny użytkowany i zapasowy należy przechowywać w miejscach wyznaczonych, w warunkach, które zapewnią utrzymanie ich w pełnej sprawności,
2. Pracodawca jest osobą odpowiedzialną za sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego,
3. Przed każdorazowym użyciem sprzętu należy sprawdzić jego stan techniczny oraz datę jego ważności. Zabronione jest używanie sprzętu niesprawnego bądź uszkodzonego,
4. Osoby dozoru powinny okresowo sprawdzać stan techniczny, warunki przechowywania i stosowania sprzętu ochronnego i jego ewidencjonowania,
5. Narzędzia pracy i sprzęt ochronny niesprawne lub takie, które utraciły ważność próby okresowej, powinny być wycofane z użycia,
6. Na każdym rodzaju sprzętu ochronnego powinny być wpisane takie dane jak:

• nazwa producenta,
• numer ewidencyjny, który powinien być czytelny i umieszczony w widocznym miejscu,
• wysokość napięcia, do jakiego dany sprzęt jest przystosowany,
• data następnej próby okresowej,

7. Sprzęt ochronny gumowy powinien być przechowywany w temperaturze nie wyższej niż 25°C, w stanie nienaprężonym, w miejscach nie narażonych na działanie promieni słonecznych,
8. Sprzęt wykonany z materiałów higroskopijnych (np. z bakelitu lub drewna) należy przechowywać w suchych, zamkniętych pomieszczeniach lub w szczelnych futerałach.

Niezależnie od obowiązku sprawdzania sprzętu ochronnego przed jego każdorazowym użyciem, poszczególne rodzaje sprzętu należy poddawać badaniom okresowym w zakresie ustalonym w przedmiotowych normach lub w dokumentacji fabrycznej. Badaniom tym podlega zarówno sprzęt użytkowanym, jak i sprzęt zapasowy. Badania sprzętu ochronnego wykonują upoważnione laboratoria.

Terminy badań okresowych sprzętu ochronnego

Nazwa sprzętu	Termin badań okresowych
Rękawice elektroizolacyjne	12 miesięcy
Wskaźniki 1÷110 kV	12 miesięcy
Drążki izolacyjne pomiarowe	12 miesięcy
Obuwie elektroizolacyjne	12 miesięcy
Wskaźnika napięcia 220÷750 kV	24 miesiące
Drążki manipulacyjne	24 miesiące
Drążki izolacyjne	24 miesiące
Drążki izolacyjne do nakładania uziemiaczy	24 miesiące
Kleszcze i chwytaki do bezpieczników	24 miesiące
Dywaniki i chodniki gumowe	24 miesiące
Pomosty izolacyjne	36 miesięcy

 

Wybrane Tytuły Polskich Norm dotyczących elektroenergetycznego sprzętu ochronnego i do pracy pod napięciem

PN-EN 61219:1997P Prace pod napięciem — Sprzęt do uziemiania lub uziemiania i zwierania, w którym zastosowano lance jako urządzenie zwierające — Uziemianie lancą,

PN-EN 61235:1999P Prace pod napięciem — Rury izolacyjne puste do celów elektrycznych,

PN-EN 60984:1998P Rękawy z materiału izolacyjnego do prac pod napięciem,

PN-E-55000:1998P Słupołazy,

PN-EN 50321:2002P Obuwie elektroizolacyjne do prac przy instalacjach niskiego napięcia,

PN-EN 61479:2004P Prace pod napięciem — Osłony izolacyjne elastyczne na przewody,

PN-EN 50365:2005P Hełmy elektroizolacyjne do prac przy instalacjach niskiego napięcia,

PN-EN 62193:2006P Prace pod napięciem — Drążki teleskopowe i teleskopowe drążki pomiarowe,

PN-EN 60895:2006P Prace pod napięciem — Ubiory przewodzące do stosowania przy nominalnych napięciach przemiennych do 800 kV i napięciach stałych do +- 600 kV,

PN-EN 61243-1:2007P Prace pod napięciem — Wskaźniki napięcia — Część 1: Wskaźniki typu pojemnościowego do stosowania przy napięciach przemiennych powyżej 1 kV,

PN-EN 61318:2010P Prace pod napięciem — Ocena zgodności stosowana dla narzędzi, urządzeń i sprzętu.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (J.t.: Dz. U. z 2003 r. poz. 1650, z późn. zm.),
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach elektrycznych (Dz. U. poz. 492).