Zatrudnienie przez aplikację – konieczne uwarunkowania prawne!

W ostatnim czasie możemy zaobserwować rosnącą popularność platform cyfrowych, za których pośrednictwem możemy zamówić m.in. zakupy, przewóz osób czy jedzenie. Jednak wraz z podjęciem pracy poprzez taką aplikację pojawiają się problemy związane m.in. z brakiem regulacji prawnych, które zapewniałyby pracującym odpowiedni poziom ochrony.

Stanowisko Komisji Europejskiej

Obecnie ponad 28 mln osób w UE pracuje za pośrednictwem cyfrowych platform pracy. W 2025 r. liczba ta może osiągnąć 43 mln. Dlatego też w grudniu 2021 r. Komisja Europejska zaproponowała zestaw środków mających na celu poprawę warunków zatrudnienia przez platformy internetowe oraz wspieranie zrównoważonego rozwoju cyfrowych platform pracy w UE. W dokumencie 2021/0414 (COD) czytamy m.in., że praca za pośrednictwem platform internetowych może stwarzać możliwości łatwiejszego dostępu do rynku pracy, uzyskiwania dodatkowych dochodów dzięki działalności drugorzędnej lub korzystania z pewnej elastyczności w organizacji czasu pracy. Jednocześnie praca za pośrednictwem platform internetowych niesie ze sobą wyzwania, ponieważ może zacierać granice między stosunkiem pracy a samozatrudnieniem, a także obowiązkami pracodawców i pracowników. Błędna klasyfikacja statusu zatrudnienia ma konsekwencje dla zainteresowanych osób, ponieważ może ograniczyć dostęp do istniejących praw pracowniczych i socjalnych. Prowadzi to również do nierównych warunków działania w odniesieniu do przedsiębiorstw, które prawidłowo klasyfikują swoich pracowników, i ma wpływ na systemy stosunków pracy w państwach członkowskich, ich podstawę opodatkowania oraz zakres i trwałość ich systemów ochrony socjalnej. Chociaż wyzwania te mają szerszy wymiar niż dotyczący pracy za pośrednictwem platform internetowych, są one szczególnie dotkliwe i budzące wątpliwości w gospodarce platform.

Szczegółowe cele, poprzez które realizowany będzie cel ogólny, to:

• • zapewnienie, by osoby pracujące za pośrednictwem platform miały lub mogły uzyskać, właściwy status zatrudnienia w świetle ich rzeczywistego związku z cyfrową platformą pracy oraz by mogły uzyskać dostęp do mających zastosowanie praw pracowniczych i praw w zakresie ochrony socjalnej;
  • zapewnienie sprawiedliwości, przejrzystości i rozliczalności w zarządzaniu algorytmicznym w kontekście pracy za pośrednictwem platform internetowych oraz
  • zwiększenie przejrzystości, identyfikowalności i świadomości na temat zmian w pracy za pośrednictwem platform internetowych oraz poprawa egzekwowania obowiązujących przepisów w odniesieniu do wszystkich osób pracujących za pośrednictwem platform, w tym osób prowadzących działalność transgraniczną.

Proponowana przez KE dyrektywa ustanawia minimalne prawa mające zastosowanie do każdej osoby wykonującej pracę za pośrednictwem platform internetowych w Unii, która – z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości – posiada umowę o pracę lub pozostaje w stosunku pracy określonym przez prawo, układy zbiorowe lub praktykę obowiązujące w państwach członkowskich, lub na podstawie oceny faktów może zostać uznana za posiadającą taką umowę lub pozostającą w takim stosunku pracy.

Proponowana dyrektywa określa, że stosunek umowny między cyfrową platformą pracy, która kontroluje wykonywanie pracy i osobą wykonującą pracę za pośrednictwem tej platformy uznaje się prawnie za stosunek pracy. W tym celu państwa członkowskie ustanawiają ramy środków zgodnie z ich krajowymi systemami prawnymi i sądowymi.

Domniemanie prawne dotyczące stosunku pracy stosuje się we wszystkich stosownych postępowaniach administracyjnych i sądowych. Właściwe organy weryfikujące zgodność z odpowiednimi przepisami lub je egzekwujące mogą opierać się na tym domniemaniu.

Kontrolę wykonywania pracy należy rozumieć jako spełniającą co najmniej dwa z następujących warunków:

• • rzeczywiste określanie lub ustalanie górnych limitów poziomu wynagrodzenia;
  • zobowiązanie osoby wykonującej pracę za pośrednictwem platform internetowych do przestrzegania szczególnych wiążących zasad dotyczących wyglądu, postępowania wobec odbiorcy usługi lub wykonania pracy;
  • nadzorowanie wykonania pracy lub weryfikowanie jakości wyników pracy, w tym drogą elektroniczną;
  • skuteczne ograniczanie, w tym za pomocą sankcji, swobody organizowania pracy, w szczególności swobody wyboru godzin pracy lub okresów nieobecności, przyjmowania i odrzucania zadań oraz korzystania z podwykonawców lub zastępców;
  • skuteczne ograniczenie możliwości rozbudowy bazy klientów lub wykonywania pracy na rzecz osób trzecich.

Apel Rzecznika Praw Obywatelskich

Jak czytamy w piśmie RPO: niewątpliwie problem uregulowania stosunków zatrudnienia, polegających na świadczeniu pracy za pośrednictwem elektronicznych platform zatrudnienia, stanowi poważne wyzwanie ze względu na powstające relacje prawne i społeczne między platformą, zatrudnionymi wykonującymi usługi w formie odpłatnego świadczenia pracy oraz beneficjentami tych usług. Dalej Rzecznik podkreśla, że atypowy charakter wykonywania pracy (stronami są bowiem – pracownik, klient i platforma w roli pośrednika), w którym dominuje samozatrudnienie oraz świadczenie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej, przy braku regulacji prawnych określających rolę pośrednika, stwarza zagrożenia dla ochrony indywidualnych praw pracowniczych dotyczących m. in. zwolnień chorobowych, ubezpieczenia, zasiłków. Stwarza to niebezpieczeństwo traktowania tej nietypowej pracy jak towaru lub nowoczesnej technologii i nadużywania konstrukcji pozornego samozatrudnienia, bez wykorzystania funkcjonalnych aspektów stosunku pracy. (…) Dlatego należy w tym zakresie ponownie odwołać się do konstytucyjnych obowiązków organów władzy publicznej, wynikających z zasady ochrony pracy (art. 24 Konstytucji) oraz prawa do zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 66 Konstytucji). Prace regulacyjne powinny bazować na wszechstronnym materiale analitycznym traktującym o pracy platformowej.

Źródło:

1. Wniosek z dnia 9.12.2021 r. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych.
2. Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 28.05.2021 r. nr III.7041.6.2019.LN