25 kwietnia – Dzień świadomości zagrożenia hałasem

Celem Międzynarodowego Dnia Świadomości Zagrożenia Hałasem jest zwiększenie świadomości występowania tego zjawiska oraz jego wpływu na nasze zdrowie. Zagrożenie hałasem rośnie wraz z rozwojem działalności człowieka, są to m.in. ruch drogowy, kolejowy i lotniczy.

Definicja i źródła hałasu

Hałas można scharakteryzować jako dokuczliwy dźwięk o częstotliwości 65-70 decybeli lub wyższej, utrudniający sen, pracę, wypoczynek, czy koncentrację. Może mieć on wpływ na uszkodzenia słuchu, oddychanie, zaburzenia sercowe, bezsenność i bóle głowy.

Według rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. poz. 1318) jako hałas rozumie się każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy albo szkodliwy dla zdrowia lub zwiększać ryzyko wypadku przy pracy.

Hałas w środowisku przyczynia się do około 16 600 przypadków przedwczesnej śmierci rocznie w Europie. Według szacowań określa się, że blisko 32 miliony dorosłych osób jest narażonych na nadmierny hałas, z czego 13 milionów cierpi na zaburzenia snu.

Głównym źródłem hałasu w środowisku są: działalność przemysłowa, ruch transportowy i aktywność związana z rekreacją. Ogranicza się go poprzez stosowanie metod i sposobów technicznych, tj. wyciszenie źródeł hałasu, rozwiązania architektoniczne (dźwiękoszczelne okna, rozpraszające dźwięk elewacje) zabezpieczenia akustyczno-urbanistyczne (m.in. pasy zieleni, wykopy i ekrany akustyczne, wały ziemne). Istotnym czynnikiem wpływającym na zwalczanie hałasu są przepisy prawne, dające możliwość kształtowania klimatu akustycznego przyczyniając się do ograniczenia zagrożenia hałasem na danym terenie.

Ochrona przed hałasem

Ochrona przed hałasem polega na zagwarantowaniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, m.in. poprzez zmniejszanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub utrzymywanie go co najmniej na tym poziomie.

Wychodząc naprzeciw wciąż rosnącemu problemowi hałasu Komisja Europejska w 2002 r. ustanowiła dyrektywę odnoszącą się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Jej zadaniem jest zapobieganie i zmniejszanie szkodliwych skutków narażenia na działanie hałasu. W tym celu przy największych trasach komunikacyjnych i lotniskach oraz dla największych miast wykonuje się strategiczne mapy hałasu. Sporządzenie mapy hałasu oznacza przedstawienie, w kategoriach wskaźnika hałasu, danych dotyczących aktualnej lub przewidywanej sytuacji w zakresie hałasu, ze wskazaniem przypadków naruszenia obowiązującej wartości granicznej, liczby dotkniętych osób na określonym obszarze lub liczby lokali mieszkalnych poddanych działaniu pewnej wartości wskaźnika hałasu na pewnym obszarze. Na podstawie map opracowuje się programy ochrony środowiska przed hałasem, w których projektuje się strategię eliminowania hałasu.

W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przeprowadza się monitoring hałasu za pomocą wykonywania i zbierania pomiarów hałasu z całego kraju. W oparciu o te pomiary oraz o mapy akustyczne sporządza się ocenę stanu środowiska w kontekście hałasu, tak aby odpowiednie organy lub podmioty mogły przedsięwziąć działania mające na celu poprawę stanu klimatu akustycznego.

Obowiązkowo co 5 lat dokonuje się oceny stanu akustycznego środowiska dla:

• głównych portów lotniczych, na których przeprowadza się ponad 50 000 operacji rocznie;
• głównych linii kolejowych po których rocznie przejeżdża powyżej 30 000 pociągów;
• głównych dróg o natężeniu ruchu ponad 3 milionów pojazdów w ciągu roku, co przekłada się na ok. 8200 pojazdów na dobę;
• aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 100 000.

Ta działalność przeprowadzana jest głównie przez instrumenty planowania przestrzennego oraz instrumenty ochrony środowiska np. programy ochrony przed hałasem, mapy akustyczne oraz rozwiązania techniczne zorientowane na źródła hałasu.

Badania i oceny stanu akustycznego środowiska realizowane przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w 2021 r.

W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska zasadniczo nie wykonuje się pomiarów hałasu na terenach, na których wykonywane są strategiczne mapy hałasu. Jeżeli zajdzie taka konieczność, wykonuje się pomiary hałasu komunikacyjnego, w maksymalnie 3 punktach w ciągu roku na terenie danego województwa.

W ramach monitoringu klimatu akustycznego w 2021 r. wyznaczono tereny, na których zostaną wykonane pomiary w zakresie hałasu drogowego, kolejowego oraz lotniczego. Pomiary realizowane są przez Centralne Laboratorium Badawcze GIOŚ.

Pomiary hałasu drogowego w 2021 r. prowadzi się w co najmniej trzech różnych obszarach na terenie województwa – miasto/część miasta o liczbie ludności mniejszej niż 100 tysięcy lub miejscowość/część miejscowości, lub odcinek drogi o długości minimum 1 km o natężeniu ruchu pojazdów poniżej 3 mln rocznie.

Obowiązkowy zakres pomiarów obejmuje:

1. na terenie województw, w których Centralne Laboratorium Badawcze ma jedną lub dwie lokalizacje – minimum 3 punkty pomiarowe do badania poziomów długookresowych – pomiary Ldwn i Ln oraz min. 6 punktów pomiarów poziomów LAeqD i LAeqN:
2. na terenie województw, w których CLB ma więcej niż dwie lokalizacje — minimum 3 punkty pomiarowe do badań poziomów długookresowych – Ldwn i Ln oraz minimum 12 punktów pomiarów poziomów LAeqD i LAeqN

W przypadku prowadzenia badań w celu określenia wskaźników długookresowych, minimalna długość pomiarów w danym obszarze wynosi łącznie 8 dób pomiarowych, z których:

1. 2 doby w dni powszednie i 1 doba podczas weekendu, w okresie wiosennym,
2. 2 doby w dni powszednie i 1 doba podczas weekendu, w okresie jesienno-zimowym,
3. doba w dni powszednie w porze letniej,
4. doba w okresie weekendu w porze letniej.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska zbiera wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego i przemysłowego od innych podmiotów prawnie zobowiązanych do ich wykonania lub ich gromadzenia, w zakresie równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia i nocy.

W ramach bazy EHAŁAS gromadzi się dane dotyczące hałasu drogowego, kolejowego, lotniczego i przemysłowego. Do bazy wprowadzane są również wyniki pomiarów wykonanych w ramach prac własnych, jak i dane pozyskiwane od podmiotów zewnętrznych zobowiązanych prawnie do przekazywania danych do GIOŚ. W miarę konieczności będą kontynuowane prace nad rozwojem bazy EHAŁAS, w tym dane związane z pomiarami i ocenami stanu akustycznego środowiska wytwarzane w ramach PMŚ, a także dane niezbędne do wywiązywania się z krajowych i międzynarodowych obowiązków.

Oprócz powyższych badań pomiarowych, wykonywane są także oceny klimatu akustycznego w skali województwa:

• ocena na podstawie monitorowanych pomiarów hałasu z 2020 r. w danym województwie — do 30 czerwca;
• wykonanie co najmniej 1 lokalnej mapy hałasu w danym województwie na podstawie pomiarów wykonanych w 2020 r. – do 30 listopada;
• ocena stanu klimatu akustycznego w danym województwie na podstawie pomiarów zgromadzonych w bazie EHALAS, a także na podstawie strategicznych i lokalnych map hałasu w roku poprzedzającym — do 15 grudnia.

Wskaźniki hałasu są to parametry hałasu określone poziomem dźwięku A wyrażonym w decybelach (dB). Wyróżniamy wskaźniki dotyczące:

1. Sporządzania strategicznych map hałasu oraz programów ochrony środowiska przed hałasem:

• LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony zgodnie z ISO 1996-2:1987 w ciągu wszystkich dób w roku (rozumianym jako dany rok kalendarzowy w odniesieniu do emisji dźwięku i średni rok w odniesieniu do warunków meteorologicznych), z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 18:00), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18:00 do godz. 22:00) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00); wskaźnik ten służy do określenia ogólnej dokuczliwości hałasu,
• LN – długookresowy średni poziom dźwięku A, wyrażony w decybelach (dB), wyznaczony zgodnie z ISO 1996- 2:1987 w ciągu wszystkich pór nocy (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00) w roku (rozumianym jako dany rok kalendarzowy w odniesieniu do emisji dźwięku i średni rok w odniesieniu do warunków meteorologicznych); wskaźnik ten służy do określenia zaburzenia snu;

2. ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby:

• LAeqD – równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 22:00),
• LAeqN – równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00);

W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku (Dz.U. z 2014 r. poz. 112) zostały ustalone:

1.Zróżnicowane dopuszczalne poziomy hałasu określone wskaźnikami hałasu LDWN, LN, LAeqD i LAeqN dla następujących rodzajów terenów faktycznie zagospodarowanych:

1. pod zabudowę mieszkaniową,
2. pod szpitale i domy pomocy społecznej,
3. pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
4. na cele uzdrowiskowe,
5. na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
6. pod zabudowę mieszkaniowo-usługową;

2. Dopuszczalne poziomy hałasu z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności będącej źródłem hałasu.

3. Okresy, do których odnoszą się poziomy hałasu, jako czas odniesienia.

Jako równoważny poziom hałasu rozumie się wartość poziomu ciśnienia akustycznego ciągłego ustalonego dźwięku, skorygowaną według charakterystyki częstotliwościowej A, która w określonym przedziale czasu odniesienia jest równa średniemu kwadratowi ciśnienia akustycznego analizowanego dźwięku o zmiennym poziomie w czasie; równoważny poziom hałasu wyraża się wzorem zgodnie z Polską Normą.

Temat hałasu w środowisku pracy został poruszony w artykule: https://asystentbhp.pl/halas-w-srodowisku-pracy-klasyfikacja-wartosci/

Ocena Ryzyka Zawodowego związanego z hałasem

Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe związane z narażeniem pracowników na hałas wynikające z charakterystyki miejsca pracy oraz ze stosowanych w konkretnych warunkach środków lub procesów pracy z uwzględnieniem:

1) poziomu i rodzaju narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy;

2) czasu trwania narażenia, w tym czasu pracy w godzinach nadliczbowych;

3) wartości NDN oraz wartości progów działania dla hałasu;

4) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym należących do grup szczególnego ryzyka;

5) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i drganiami mechanicznymi;

6) informacji dotyczących poziomu emisji hałasu lub drgań mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy;

7) istnienia alternatywnych środków pracy, zaprojektowanych do ograniczenia emisji hałasu;

8) informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników;

9) pośrednich skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i sygnałami bezpieczeństwa lub innymi dźwiękami, które pracownik powinien obserwować w celu ograniczenia ryzyka wypadku przy pracy;

10) skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami chemicznymi o działaniu szkodliwym na narząd słuchu (substancjami ototoksycznymi), jeżeli umożliwia to stan wiedzy technicznej i medycznej;

11) dostępności środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia.

Ocena ryzyka zawodowego, powinna być udokumentowana w sposób przyjęty u danego pracodawcy oraz dokonywana każdorazowo, gdy nastąpiły zmiany warunków wykonywania pracy lub jeśli konieczność weryfikacji wykażą wyniki profilaktycznych badań lekarskich pracowników.

Pracodawca eliminuje u źródła ryzyko zawodowe związane z narażeniem na hałas albo ogranicza je do możliwie najniższego poziomu, uwzględniając dostępne rozwiązania techniczne oraz postęp naukowo-techniczny.

Po osiągnięciu lub przekroczeniu w środowisku pracy wartości progów działania pracodawca sporządza i wprowadza w życie program działań organizacyjno-technicznych zmierzających do ograniczenia narażenia na hałas lub drgania mechaniczne oraz dostosowuje te działania do potrzeb pracowników należących do grup szczególnego ryzyka.

Program działań organizacyjno-technicznych powinien uwzględniać w szczególności działania polegające na:

1) unikaniu procesów lub metod pracy powodujących narażenie na hałas i zastępowaniu ich innymi, stwarzającymi mniejsze narażenia;

2) dobieraniu środków pracy przeznaczonych do wykonywania określonej pracy, właściwie zaprojektowanych pod względem ergonomicznym, o możliwie najniższym poziomie emisji hałasu;

3) ograniczaniu narażenia na hałas środkami technicznymi przez stosowanie obudów dźwiękoizolacyjnych, kabin dźwiękoszczelnych, tłumików, ekranów, materiałów dźwiękochłonnych oraz układów izolujących i tłumiących dźwięki materiałowe,

4) projektowaniu miejsc pracy i rozmieszczaniu stanowisk pracy w sposób umożliwiający izolację od źródeł hałasu oraz ograniczający jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika;

5) konserwowaniu środków pracy, obiektów budowlanych, urządzeń i układów izolujących i tłumiących hałas oraz innych środków ochrony zbiorowej;

6) informowaniu i szkoleniu pracowników w zakresie poprawnego i bezpiecznego posługiwania się środkami pracy;

7) ograniczaniu czasu i poziomu narażenia oraz liczby osób narażonych na hałas przez właściwą organizację pracy, w szczególności stosowanie skróconego czasu lub przerw w pracy i rotacji na stanowiskach pracy.

W przypadku gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas nie jest możliwe za pomocą środków ochrony zbiorowej lub organizacji pracy, pracodawca:

1) udostępnia środki ochrony indywidualnej słuchu, jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości progów działania;

2) udostępnia środki ochrony indywidualnej słuchu oraz nadzoruje prawidłowość ich stosowania, jeżeli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy osiągają lub przekraczają wartości NDN.

Więcej na temat ocen ryzyka zawodowego w książce – Ocena Ryzyka Zawodowego 

Podstawa prawna:

1. Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku
2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. poz. 1318)
3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r. poz. 112)

Źródło pomocnicze:

1. gdos.gov.pl
2. gios.gov.pl