Identyfikacja zagrożeń jako podstawa oceny ryzyka

Kluczowe znaczenie w przeprowadzeniu prawidłowej oceny ryzyka ma identyfikacja zagrożeń występujących na stanowisku pracy.

Identyfikacja zagrożeń na stanowisku pacy to badanie stanów środowiska pracy mogących spowodować wypadek lub chorobę (szkodę – fizyczny uraz i/lub utratę zdrowia lub majątku). Identyfikację zagrożeń należy rozpocząć od zebrania wyczerpujących informacji o stanowisku pracy. Warto w takich przypadkach zastosować metodę list kontrolnych, które mogą być opracowane na podstawie wykazu czynników szkodliwych i niebezpiecznych, zawartych w odpowiednich przepisach i normach.

Klasyfikację niebezpiecznych i szkodliwych czynników występujących w procesie pracy przeprowadza norma PN-Z-08052:1980 Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy. Klasyfikacja. (Norma wycofana ze zbioru obowiązujących norm jednak ze względu no to, że nie została ona niczym zastąpiona, można używać ją w celach klasyfikacji).

Do identyfikacji zagrożeń stwarzanych przez obsługiwane na stanowiskach pracy maszyny można posłużyć się listą zagrożeń, sytuacji zagrażających i zdarzeń zagrażających, która to dostępna jest w normie PN-EN ISO 12100:2012 Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszenie ryzyka.

Zatem identyfikację występujących zagrożeń należy dokonać w oparciu o:

  • wiedzę zawodową zespołu,
  • wymagania przepisów i norm dotyczących danego stanowiska pracy, rodzaju wykonywanej pracy, używanych narzędzi czy urządzeń,
  • dokumentację techniczno-ruchową; instrukcje, w tym stanowiskowe, bhp,
  • wyniki pomiarów czynników środowiska pracy,
  • dane dotyczące wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych na tym stanowisku pracy,
  • karty charakterystyk substancji chemicznych.

Dzięki identyfikacji zagrożeń możliwe jest:

  • pełne zidentyfikowanie występujących na stanowisku pracy zagrożeń,
  • wskazanie tych zagrożeń, dla których osoby wyznaczone do oceny ryzyka zawodowego mogą ją przeprowadzić na podstawie zebranych informacji samodzielnie oraz tych zagrożeń dla których ryzyko zawodowe może być ocenione po uzyskaniu dodatkowych informacji lub z pomocą dodatkowych ekspertów,
  • wskazanie zagrożeń związanych z organizacją pracy, które w każdym przypadku powinny zostać wyeliminowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na stanowisku pracy (np. brak rozwiązań organizacyjnych zapewniających odpowiednią realizację szkolenia i informowania w zakresie bhp).

Po dokonaniu identyfikacji zagrożeń należy dokonać ich weryfikacji na stanowisku pracy, czyli sprawdzić, czy wszystkie zagrożenia zostały uwzględnione i ewentualnie wyeliminować z oceny ryzyka te, które są mało znaczące, ponieważ ich sutek jest nikły.

Skuteczność i efektywność przeprowadzonej oceny ryzyka w dużej mierze zależy od tego, w jakim stopniu uda się zidentyfikować wszystkie występujące zagrożenia w obszarze:

  1. ryzyka miejscowego – związanego z miejscem przebywania,
  2. ryzyka zadania – związane z wykonywanym zadaniem,
  3. ryzyka zawodowego – związanego z wykonywanym zawodem,
  4. ryzyka zewnętrznego – związanego z otoczeniem: zagrożenia, które nie są związane z wykonywaną pracą.

Ryzyko miejscowe

Cecha charakterystyczną zagrożeń miejscowych jest to, że narażenie związane jest z obecnością w danym miejscu, a nie z zawodem czy wykonywana pracą (np. jeśli na placu budowy jest ciężki transport, zagrożenie związane z najechaniem, potrąceniem dotyczy wszystkich osób tam przebywających). Zagrożenia miejscowe często mają charakter dynamiczny, co dodatkowo utrudnia proces ich analizy i zapoznania z nimi osób narażonych.

Ryzyko zadania

Ma wskazać niezbędne środki i procedury ochrony przy realizacji zadań np.:

  • bariery fizyczne,
  • bariery proceduralne.

Bariery fizyczne to np. środki ochrony indywidualnej, ekrany akustyczne, zawory bezpieczeństwa, osłony. Natomiast bariery proceduralne to rozwiązania, które ograniczają wystąpienie zagrożenia i narażonych obiektów w tym samym czasie lub miejscu np.: usunięcie ludzi ze strefy zagrożenia wybuchowego, odłączenie źródeł energii na czas remontu lub naprawy.

Ryzyko zawodowe

Po zidentyfikowaniu zagrożeń miejscowych i zadaniowych należy zwrócić uwagę na zagrożenia zawodowe. Są one typowe dla danego zawodu i dlatego można je zebrać w postaci „Karty oceny ryzyka zawodowego”. Można tego dokonać pod warunkiem, że informacja dla pracownika uzupełniona będzie o zagrożenia miejscowe i zadaniowe, a także zewnętrzne. W celu uniknięcia zbyt obszernej karty, zagrożenia miejscowe, zadaniowe i zewnętrzne powinny być podane w innych d.okumentach.

Ryzyko zewnętrzne

Zagrożenia zewnętrzne mogą pochodzić z zewnątrz zakładu, ale w wielu przypadkach także bezpośrednio z terenu samej firmy (np. firmy obce na naszym terenie, podwykonawcy). Zagrożenia zewnętrzne mogą mieć charakter globalny, dotyczą wtedy wszystkich przebywających na terenie firmy, ale zdarza się, że mogą mieć charakter lokalny ze względu na ograniczoną strefę narażenia.

Należy pamiętać, że podczas identyfikacji zagrożeń istotne jest uwzględnienie wszystkich zadań, które wykonuje pracownik. 

Skomentuj