Działalność gospodarcza i umowy cywilnoprawne wliczane do stażu pracy? RPO pisze w tej sprawie do MRiPS
Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają zaliczać okresów prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, a także Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw warto pochylić się nad kwestią wyliczania stażu pracy dla osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych oraz przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą.
Obecny stan prawny
Aktualnie według Kodeksu pracy do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i jego wymiar, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.
W związku z powyższym wymiar urlopu wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Apel Rzecznika Praw Obywatelskich
Zdaniem RPO aktualne przepisy nie przystają do obecnej sytuacji rynkowej, ponieważ nie dają możliwość uwzględnienia okresów prowadzenia działalności gospodarczej oraz umów cywilnoprawnych do stażu pracy celem ustalenia praw pracowniczych. Przepisy również uniemożliwiają ubieganie się o angaż na stanowisku pracy, na którym wymagane jest legitymowanie się określonym stażem pracy w ramach stosunku pracy.
Rzecznik zauważa, że wprowadzenie zmian w tym zakresie nie wywołałoby znaczących skutków finansowych. Myśl tę popiera przykładem ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych, która w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych w oparciu o umowę o pracę, wymaga posiadania nie mniejszego niż trzyletni staż pracy lub wykonywaniu przez co najmniej 3 lata działalności gospodarczej o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku.
Różnicą między prowadzeniem działalności, a pracą na etacie jest to, że zatrudniony pracownik ma ściśle określone obowiązki i pozostaje pod nadzorem przełożonego. Przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą samodzielnie podejmuje decyzje o zakresie obowiązków i organizacji pracy. W związku z czym można wysnuć wniosek, że prowadzenie działalności wykształcając samodzielność i decyzyjność może wpłynąć na zwiększenie efektywności pracownika bardziej niż praca na etacie.
Reguły dostępu dla stanowisk, na których wymagany jest odpowiedni staż pracy powinny być niezależne od prawnej i organizacyjnej formy wcześniejszej pracy.
Stanowisko Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw
W odpowiedzi Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorstw na projekt ustawy, której założeniem jest m.in. zaliczanie czasu prowadzenia działalności gospodarczej do stażu pracy czytamy, że:
(…) stan prawny wskazuje na istnienie potrzeby działań legislacyjnych, które pozwoliłby zaliczać okresy prowadzenia działalności gospodarczej do pracowniczego stażu pracy. Negatywnie bowiem należy ocenić sytuację, w której czas prowadzenia działalności gospodarczej jest traktowany z punktu widzenia prawa pracy jako swoista „dziura w życiorysie”. Tego typu sytuacja nie tylko nosi znamiona dyskryminacji przedsiębiorców, ale jest także poważną barierą zniechęcającą do prowadzenia własnej działalności gospodarczej.
Zgodnie z planowaną nowelizacją Kodeksu pracy z początkiem 2022 roku mają ulec zmianie przepisy dotyczące zliczania okresów prowadzenia działalności gospodarczej m.in. przy wyliczaniu urlopu wypoczynkowego. Jak czytamy w uzasadnieniu projektu nowelizacji ustawy: staż pracy nie jest definiowany przez kodeks pracy. Zatem, można przyjąć, że w jego skład wchodzi czas trwania wykonywania przez pracownika pracy w ramach stosunku pracy, w tym na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru lub spółdzielczej umowy o pracę, bez względu na tryb rozwiązania stosunku pracy lub wielkość etatu.
Do stażu pracy wlicza się również inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Są to m.in.:
- okres nauki,
- okresy pracy w gospodarstwie rolnym,
- okres czynnej służby wojskowej,
- okresy pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz stypendiów.
Według projektu ustawy Kodeks pracy po art. 113 ma zostać dodany art. 114 w poniższym brzmieniu:
Pracodawca jest obowiązany wliczać do okresów, od których zależą świadczenia lub uprawnienia pracownika również poprzednio zakończone okresy prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych lub współpracy przy wykonywaniu tej działalności, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia społeczne.
Szerzej na ten temat pisaliśmy w artykule: Staż pracy, a prowadzenie działalności gospodarczej – nowelizacja kodeksu pracy
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy dostępny tutaj.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.)
- Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1282 ze zm.)
Źródło pomocnicze:
- Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 06-12-2021 r. III.7040.140.2021.JP
- Opinia BRMiŚP do druku nr 1137 z dnia 23-09-2021 r.
- https://bip.brpo.gov.pl/
Skomentuj