Mniej kontroli ale więcej mandatów – sprawozdanie z działalności PIP za 2019 r.

Rada Ochrony Pracy, obradująca 21 lipca 2020 r. na zdalnym posiedzeniu zapoznała się ze sprawozdaniem z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2019 r. Przedstawił je Główny Inspektor Pracy Wiesław Łyszczek.

Dane za 2019 rok wskazują, że inspektorzy PIP przeprowadzili mniej kontroli niż w roku 2018 r. (73 341 wobec 80 194 rok wcześniej). W odwiedzonych przez PIP firmach pracowało w sumie 3,8 mln osób.

Z ponad 73 tys. kontroli przeprowadzonych przez inspektorów pracy, 40 proc. stanowiły kontrole podjęte w związku ze skargami kierowanymi do Państwowej Inspekcji Pracy. Ich tematyka obejmowała kluczowe dla zatrudnionych obszary, takie jak: wynagrodzenie za pracę, stosunek pracy, czas pracy, legalność i bezpieczeństwo pracy. Duża liczba skarg, jak podkreślił Główny Inspektor Pracy, świadczy o zaufaniu, jakim darzona jest inspekcja pracy.

Inspektorzy najczęściej odwiedzali mikrofirmy, czyli zatrudniające od 1 do 9 osób (58,22 proc. kontroli), następne w kolejności były firmy zatrudniające od 10 do 49 pracowników (24,38 proc. kontroli), dalej średnie przedsiębiorstwa zatrudniające od 50 do 249 pracowników (11,04 proc. kontroli) i duże firmy, w których pracuje powyżej 250 pracowników (6,36 proc. kontroli).

W toku ustawowej działalności PIP skontrolowało prawie 58 tys. podmiotów, wydając setki tysięcy decyzji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, tysiące decyzji płacowych oraz setki tysięcy wniosków w wystąpieniach. W wyniku kontroli ujawniono 57,3 tys. wykroczeń przeciwko prawom pracowników. Przy czym najwięcej z nich dotyczyło (48,3 proc.) nieprzestrzegania przepisów lub zasad BHP (art. 283 par. 1 Kodeksu pracy). Kolejnymi uchybieniem było niewypłacenie w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia, dokonanie bezpodstawnego zaniżenia lub potrącenia (18,3 proc.). Tam, gdzie było to uzasadnione okolicznościami, inspektorzy kierowali wnioski o ukaranie do sądu; w większości przypadków sprawcy wykroczeń karani byli mandatami – w 2019 r. wystawiono ich ponad 16 tys. na kwotę 19,3 mln zł (w 2018 r. – 14 807 na kwotę 17,9 mln zł).

Inspektorzy natrafiali również na przypadki naruszenia przepisów o czasie pracy, nieprowadzenia dokumentacji pracowniczej, niepotwierdzenia zawartej umowy o pracę na piśmie przed dopuszczeniem pracownika do pracy, a nawet niewydania świadectwa pracy czy nieudzielenia urlopu wypoczynkowego.

Uchybienia dotyczące prowadzenia ewidencji czasu pracy, przełożyły się bezpośrednio na nieprawidłowości związane z ustaleniem wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia za pracę. W związku z tym inspektorzy wydali 546 decyzji nakazujących wypłatę wynagrodzeń na łączną kwotę 12,1 miliona złotych.

Państwowa Inspekcja Pracy nadzorowała również realizację obowiązku zapewnienia wypłaty minimalnej stawki godzinowej przy umowach cywilnoprawnych. Podobnie jak w roku poprzednim znacząca większość kontrolowanych prawidłowo stosowała przepisy o minimalnej stawce godzinowej. Nieprawidłowości stwierdzono w trakcie 29,8 proc. wszystkich kontroli z tego zakresu.

Inspektorzy pracy przeprowadzili ponad 5,8 tys. tzw. „pierwszych kontroli”, mających charakter audytu i – z założenia – bezsankcyjnych. Niemniej, co szósta taka kontrola ze względu na szczególnie rażące naruszenia prawa zakończyła się zastosowaniem mandatu karnego, wnioskiem do sądu lub zawiadomieniem prokuratury. Dla oceny skuteczności tej formy działań inspekcji przeprowadzono 1,1 tys. kontroli sprawdzających. W większości przypadków nieprawidłowości nie powtórzyły się, co wskazuje, że przyjęta strategia przynosi skutek i sprzyja zapewnieniu odpowiednich standardów prawnych w kontrolowanych firmach.

Branżą szczególnie pieczołowicie nadzorowaną przez PIP było tradycyjnie budownictwo. Inspektorzy pracy przeprowadzili 4288 kontroli na placach budów oraz podczas prowadzenia remontów i rozbiórek budynków. Niepokojący jest fakt, że aż w 92 proc. kontroli stwierdzono nieprawidłowości w zakresie bezpiecznego wykonywania prac budowlanych, które uregulowano decyzjami administracyjnymi. Najczęstsze nieprawidłowości dotyczyły prac na wysokości bez zabezpieczeń przed możliwością upadku z wysokości, prac przy użyciu rusztowań, wyznaczania i zabezpieczania stref niebezpiecznych.

W roku sprawozdawczym Państwowa Inspekcja Pracy skontrolowała ponadto legalność zatrudnienia ponad 112,9 tys. obywateli polskich i blisko 43,4 tys. cudzoziemców.

Pozytywnym trendem roku ubiegłego jest spadek wypadkowości (liczba poszkodowanych w wypadkach ze skutkiem śmiertelnym: 2019 r. – 267 osób, 2018 r. – 298, 2017 r. – 302), choć niestety nie w grupie osób świadczących pracę na innej podstawie niż umowa o pracę. Wypadki ogółem w tej grupie stanowiły aż 83,5 proc. (w 2018 r. było to 78,4 proc., a w 2017 r. – 81,9 proc.), co należy uznać za stan alarmujący.

Poprawę można odnotować także w spadku o około 32 proc. zawierania umów cywilnoprawnych, w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy. Po kontroli inspektorów pracy – 3,6 tys. pracowników otrzymało umowy o pracę.

Główny Inspektor Pracy w trakcie posiedzenia ROP wskazywał też na problemy, z jakimi mierzą się na co dzień inspektorzy pracy.

 „Wiem, że możliwe są niewielkie zmiany w przepisach, które sprawią, iż nasze kontrole będą bardziej efektywne. Jedną z barier, które ograniczają skuteczność kontroli, jest brak wyposażenia inspektora pracy w możliwość wydawania decyzji w zakresie ustalania istnienia stosunku pracy. Innym ograniczeniem jest brak możliwości rozpoczęcia kontroli wyłącznie na podstawie legitymacji służbowej, bez dodatkowego upoważnienia. Liczę, że część z tych ograniczeń uda się nam wspólnie znieść” – powiedział na koniec swojego wystąpienia Główny Inspektor Pracy Wiesław Łyszczek.

W dyskusji członkowie Rady Ochrony Pracy przedstawili szereg sugestii odnośnie metodologii prezentowania dokumentu (brak porównywalności danych z lat ubiegłych) oraz naruszeń związanych z czasem pracy kierowców, wynagrodzeniami, wykroczeniami przeciwko prawom pracownika, prawną ochroną pracy czy bezpieczeństwem pracy. Pełny tekst Sprawozdania jest zawarty w druku sejmowym nr 470.

Stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2019 r. ma być przyjęte na następnym posiedzeniu tego gremium.

Źródła pomocnicze:

  1. Strona internetowa Państwowej Inspekcji Pracy: pip.gov.pl

Skomentuj