Odzież ochronna oraz odzież i obuwie robocze w firmie

Występujące na stanowiskach pracy czynniki szkodliwe i zagrożenia powodują powstanie po stronie pracodawcy obowiązku zapewnienia pracownikom odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

Pracodawca powinien podejmować działania w kierunku poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionych osób, a także właściwie dobrać odzież ochronną oraz odzież  i obuwie robocze do warunków i charakteru pracy. 

Ze strony pracownika oczekuje się stosowania wyznaczonej przez pracodawcę odzieży i obuwia ochronnego, chyba, że wystąpią nieprzewidziane okoliczności uniemożliwiające jej użytkowanie. Zgodnie z przepisami kodeku pracy (k.p.) pracodawca zobowiązany jest do niedopuszczenia do pracy osób bez odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego.

Odzież ochronna

Pracodawca powinien określić warunki stosowania odzieży ochronnej w firmie poprzez podanie w jaki sposób i kiedy może być stosowana, oraz przez jaki czas noszona, w zależności od zagrożenia, częstotliwości narażenia na nie. Ustawodawca nie ustalił w jaki sposób ma on to uczynić. Na pracodawcy ciąży obowiązek dostarczenia pracownikom szczegółowych instrukcji dotyczących stosowania kontroli odzieży ochronnej. Rodzaje odzieży, których stosowanie w firmie jest niezbędne ustala sam pracodawca. Powinien on także określić okresy jej użytkowania, biorąc pod uwagę właściwości ochronne odzieży. Przed dokonaniem doboru odzieży ochronnej pracodawca powinien ocenić czy jest ona dostosowane do warunków i charakteru pracy na odpowiednich stanowiskach w firmie. W zakresie dotyczącym odzieży ochronnej ocena taka powinna obejmować:

1. analizę i identyfikację zagrożeń, których nie można uniknąć innymi metodami niż stosowanie odzieży ochronnej,
2. określenie cech, jakie musi spełniać odzież ochronna, aby stosowanie jej zapewniało skuteczną ochronę  przez zagrożeniami,
3. uwzględnienie wszelkiego ryzyka, jakie zastosowana odzież ochronna ma stwarzać sama z siebie,
4. porównanie cech dostępnej na rynku odzieży ochronnej z cechami takiej odzieży wymaganymi w firmie.

Ponadto ocena dostosowania odzieży ochronnej powinna być dostosowana do warunków i charakteru pracy i być zawsze aktualizowana w przypadku wystąpienia zmian.

„Rodzaje odzieży, których stosowanie w firmie jest niezbędne ustala sam pracodawca. Powinien on także kreślić okresy użytkowania, biorąc pod uwagę właściwości ochronne odzieży.”

Przykład. Na stanowisku spawacza, gdzie istnieje niebezpieczeństwo kontaktu z otwartym ogniem lub gorącymi elementami, powinna być stosowana odzież ochronna np. fartuch przedni zapewniający ochronę przed szkodliwym działaniem odprysków metalu, a podczas spawania łukowego – promieniowaniem nadfioletowym.

W razie występowania zagrożeń na stanowisku pracy zawsze w pierwszej kolejności powinny być stosowane środki ochrony zbiorowej. Dopiero w sytuacji, gdy ochrona zbiorowa zawiedzie lub jest niedostateczna pracowników należy wyposażyć w środki ochrony indywidualnej np. odzież ochronną.

Wykazy zagrożeń i prac które wymagają zastosowania odzieży ochronnej 

Wykazy zagrożeń i prac, przy których niezbędne jest stosowanie odzieży ochronnej, znajdują się
w załączniku nr 2 Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). Prace, przy których wymagane jest stosowanie odzieży ochronnej, to przede wszystkim prace w narażeniu na działanie wody, czynników chemicznych, pyłowych, mechanicznych, biologicznych i wysokiej temperatury –
stwarzające ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników, w tym m.in.:

1. prace w narażeniu na działanie szkodliwych dla zdrowia substancji chemicznych i
   biologicznych oraz pyłów,
2. prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych,
3. prace w kanałach ściekowych, rowach podziemnych, kryptach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach lub podobnych miejscach – w narażeniu na kontakt z wilgotnymi lub mokrymi ściankami,
4. prace na zewnątrz pomieszczeń – w narażeniu na deszcz lub chłód,
5. prace stwarzające ryzyko zapalenia odzieży od płomienia, gorących odprysków metali lub żużla.

Odzież i obuwie robocze

Zadaniem odzieży i obuwia roboczego stosowanego przez pracowników jest przede wszystkim ochrona przez brudem, kurzem czy innymi czynnikami. Celem stosowania obuwia roboczego jest zabezpieczenie lub zastąpienie własnego obuwia pracownika w warunkach, w których występują uciążliwe czynniki, ale już nie szkodliwe czy niebezpieczne, powodujące określone zagrożenia.  Stosowanie odzieży i obuwia roboczego jest uwarunkowane wymaganiami technologicznymi, sanitarnymi lub bezpieczeństwa i higieny pracy. Dobór odzieży i obuwia roboczego powinien zostać przeprowadzony na podstawie oceny ryzyka zawodowego i oceny zagrożeń na danym stanowisku pracy. Podstawowym warunkiem doboru jest tu identyfikacja i ocena zagrożeń, która pozwoli określić ich poziom oraz właściwości, jakie powinny spełniać odzież i obuwie robocze, oraz ustalić ich wymagane parametry ochronne. Odpowiedni dobór odzieży i obuwia roboczego spowoduje właściwą oraz skuteczną ochronę pracownika przed wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi.

„Zadaniem odzieży i obuwia roboczego stosowanego przez pracowników jest  przede wszystkim ochrona przez brudem, kurzem czy innymi  czynnikami. Odpowiedni dobór obuwia roboczego spowoduje właściwą oraz skuteczną ochronę pracownika przed wypadkami  i chorobami zawodowymi.”

Przykład. Na stanowisku pracy magazyniera w firmie transportowo – sprzętowej, gdzie odzież własna i obuwie pracownika może ulec znacznemu zabrudzeniu i uszkodzeniu powinna być stosowana odzież robocza – fartuch roboczy, koszula flanelowa oraz nakrycie głowy (beret) i obuwie robocze (półbuty skórzane).

Podstawowe obowiązki  pracodawcy

Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie dostarczenia pracownikom odzieży ochronnej  oraz odzieży i obuwia roboczego pracownikom znajdują się w art. 237.6 – 237.10 k.p. Zgodnie z ww. przepisami pracodawca jest zobowiązany do dostarczenia:

1. nieodpłatnie pracownikom środków ochrony indywidualnej, do których zaliczana jest odzież ochronna oraz informowania pracowników o sposobie posługiwania się tymi środkami,
2. nieodpłatnie pracownikom odzieży i obuwia roboczego,
3. niedopuszczenia do pracy osób bez odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy.

Bardziej szczegółowe obowiązki pracodawcy dotyczące ochrony pracowników przez zagrożeniami w zakresie stosowania środków ochrony indywidualnej zostały określone w załączniku nr 2 Szczegółowe zasady stosowania środków ochrony indywidualnej do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). Zgodnie z nimi pracodawca powinien zapewnić pracownikom do stosowania środki ochrony indywidualnej, w tym odzież ochronną, które są: odpowiednie do zagrożenia, nie powodują same z siebie większego zagrożenia, uwzględniają warunki istniejące w danym miejscu pracy, wymagania ergonomii i stan zdrowia pracownika oraz są odpowiednio dopasowane do użytkownika.

Zasady prania odzieży roboczej

Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia prania odzieży roboczej (art. 23.9 § 2 k.p.) Obowiązek ten dotyczy zarówno odzieży dostarczonej pracownikowi, jak i będącej jego własnością (w przypadku gdy na danym stanowisku dopuszczalne jest jej stosowanie). Ciężar obowiązku prania odzieży roboczej może zostać przerzucony na pracownika bez potrzeby uzyskania jego zgody, w sytuacji gdy pracodawca nie jest w stanie zapewnić prania we własnym zakresie (art. 237.9 § 3 k.p.). Warunkiem zlecenia pracownikowi prania odzieży roboczej jest wypłacanie mu przez pracodawcę ekwiwalentu pieniężnego w wysokości poniesionych kosztów z tytułu prania. Sposób ustalenia kwoty ekwiwalentu pieniężnego może być następujący:

1. porozumienie między pracodawcą a pracownikiem,
2. wskazanie wysokości kwoty ekwiwalentu przez pracodawcę.

Ewentualny spór o wypłatę ekwiwalentu za pranie stanowi spór ze stosunku pracy. Roszczeń z tego tytułu można dochodzić na drodze postępowania polubownego przez komisja pojednawczą, jeśli takowa istnieje, bądź postępowania przez sądem pracy. Zgodnie z przepisami k.p. niedopuszczalne jest powierzenie pracownikowi: prania, konserwacji, odpylania i odkażania przedmiotów skażonych (art. 237.10 § 2 k.p.).

„Ewentualny spór o wypłatę ekwiwalentu za pranie stanowi spór ze stosunku pracy. Pracownik ma prawo dochodzenia od pracodawcy roszczeń z tego tytułu  przez sądem pracy.”

Przechowywanie

Pracodawca powinien zapewnić odpowiednie warunki przechowywania w firmie odzieży i obuwia roboczego. Oznacza to, że w zależności od rodzaju stosowanej odzieży, warunków jej użytkowania, rodzaju prac, stopnia narażenia pracowników na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenie substancjami szkodliwymi, trującymi lub materiałami zakaźnymi występującymi w miejscu pracy, powinny być zorganizowane odpowiednie pomieszczenia (szatnie z szafkami) do przechowywania odzieży, pomieszczenie do prania, odkażania, odpylania i suszenia odzieży i obuwia roboczego.

Własna odzież i obuwie robocze pracownika

Pracodawca może ustalić stanowiska pracy w firmie, na których dopuszczalne jest stosowanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego. Przy czym odzież i obuwie robocze muszą spełniać odpowiednie wymagania.

Podsumowanie

Pracodawca jest zobowiązany, zgodnie z przepisami prawa pracy, zapewnić skuteczny nadzór nad wydawaniem odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego pracownikom oraz w zakresie wypłaty ekwiwalentów za użytkowanie odzieży własnej i obuwia roboczego i ich pranie. Przed dokonaniem wyboru odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego pracodawca powinien ocenić, czy jest ona dostosowana do warunków i charakteru pracy na odpowiednich stanowiskach w zakładzie. Rodzaje odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego, których stosowanie na stanowiskach pracy jest niezbędne, ostatecznie ustala sam pracodawca. Powinien on także określić przewidywane okresy użytkowania, biorąc pod uwagę właściwości ochronne odzieży ochronnej i użytkowe odzieży i obuwia roboczego. Dopuszczenie do pracy pracowników bez odpowiednich, wymaganych na danym stanowisku pracy, odzieży ochronnej oraz odzieży i obuwia roboczego jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy   (Dz. U. Nr  24, poz. 141 z późn. zm.)

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.)

Anna Słowińska

Artykuł z miesięcznika „Przyjaciel przy pracy” czerwiec 2015

www.przyjacielprzypracy.com.pl