Problemy w funkcjonowaniu służby bhp w zakładach

Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy wykazują, że w funkcjonowaniu służby bhp od lat występują te same nieprawidłowości.

Do kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy należy kontrola nad przestrzeganiem przepisów Kodeksu pracy przez pracodawcę lub osobę organizującą pracę innym. Dlatego też ocena funkcjonowania służby bhp była w ostatnich latach przedmiotem kontroli PIP.

W 2015 r. kontrole PIP objęły ponad 100 wyselekcjonowanych zakładów pracy różnych branż, charakteryzujących się między innymi dużym nasilaniem zagrożeń zawodowych. W latach 2016 i 2017 działalność służby bhp była sprawdzana przy okazji prowadzenia innych zadań kontrolnych w ponad 6 tys. zakładów każdego roku.

Do najczęstszych, ujawnionych w 2015 r. nieprawidłowości należały:

• brak okresowych analiz bhp – w 38% kontrolowanych zakładów,
• nieprawidłowości związane z kontrolą przestrzegania przepisów zasad bhp na stanowiskach pracy – 17% zakładów,
• nieprzedstawienie propozycji rozwiązań technicznych i organizacyjnych dotyczących zapobiegania zagrożeniom – 15% badanych przypadków.

Także w latach 2016-2017 w dalszym ciągu rysowały się te same nieprawidłowości w wykonywaniu swoich obowiązków przez służbę bhp.

Dodatkowym problemem jest fakt, że w 2016 r. 34% kontrolowanych pracodawców zatrudniających ponad 100 pracowników nie utworzyło służby bhp, a w 2017 r. aż 57% pracodawców nie utworzyło służby bhp bądź nie powierzyło pełnienia zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu lub pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.

Podstawowe przepisy dotyczące tworzenia służby bhp

Kiedy i w jaki sposób pracodawca tworzy w zakładzie służbę bhp?

Powołanie służby bhp przez pracodawcę oraz określenie liczby pracowników tej służby zależne jest od liczby zatrudnionych w zakładzie pracowników oraz występujących zagrożeń i uciążliwości w pracy.

Jeśli w zakładzie pracy zatrudnionych jest:

• do 100 pracowników, to zadania związane z bhp można powierzyć pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy (wykonującemu inne obowiązki zawodowe),
• od 100 do 600 pracowników, to należy utworzyć co najmniej jednoosobowe stanowisko bhp albo zatrudnić na takim stanowisku pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu,
• ponad 600 pracowników, należy zatrudnić w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej jednego 1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników.

Kiedy pracodawca może sam pełnić zadania służby bhp?

Pracodawca może sam pełnić zadania służby bhp, jednak tylko w określonych przypadkach:

• jeśli zatrudnia do 10 pracowników,
• jeśli zatrudnia do 20 pracowników i jednocześnie działalność przedsiębiorstwa mieści się w tej grupie działalności, dla której ustalono nie wyższa niż trzecią kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

W myśl rozporządzenia, grupami o których mowa powyżej są m.in.:

• produkcja odzieży,
• działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi,
• informacja i komunikacja,
• działalność finansowa i ubezpieczeniowa,
• działalność związana z obsługą rynku nieruchomości,
• działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej,
• administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, organizacje i zespoły eksterytorialne,
• edukacja oraz działalność związana z kulturą, rozrywka i rekreacją.

• pracodawca odbył odpowiednie szkolenie dla pracodawców wykonujących zadania służby bhp.

W przypadku braku odpowiednich pracowników zadania służby bhp można powierzyć kompetentnemu specjaliście spoza zakładu pracy, który spełnia wymagania kwalifikacyjne dla służby bhp i ukończył szkolenie z zakresu bhp dla pracowników tej służby.

Każdy pracownik służby bhp oraz pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono wykonywanie zadań służby bhp, powinni spełniać wymagania kwalifikacyjne niezbędne do wykonywania zadań służby bhp oraz ukończyć szkolenie w dziedzinie bhp dla pracowników tej służby. Nie mogą oni także ponosić jakichkolwiek niekorzystnych da nich następstw z powodu wykonywania zadań służby bhp.

Przy zatrudnianiu powyżej 100 pracowników nie wolno powierzyć obowiązków służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy lub specjaliście spoza zakładu pracy.

W odniesieniu do powyższych przepisów, również w tych kwestiach pracodawcy mają problem z ich przestrzeganiem.

Po pierwsze problemy pojawiają się w liczebności służby bhp. Podczas kontroli PIP prowadzonych w 2015 r. wynika, że w 15% kontrolowanych zakładów, które zatrudniają powyżej 600 pracowników (na każdych 600 pracowników powinien być zatrudniony 1 bhpowiec)  obsada służby bhp była za mała.

Po drugie, jak już powyżej wspomniano, pracownicy służby bhp, za wyjątkiem pracowników zatrudnionych przy innej pracy, którym powierzono wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy, nie mogą być obciążeni zadaniami innymi niż te, które są wymienione w przepisach. Z kontroli wynika jednak, że co piąty pracodawca angażuje ich do innych prac, np. do prowadzenia akt osobowych, wystawiania skierowań na badania profilaktyczne, obsługi magazynów, sekretariatu, prowadzenia księgowości.

Po trzecie w kontrolach prowadzonych przez PIP stwierdzono także brak odpowiednich kwalifikacji pracownika służby bhp. Najwięcej nieprawidłowości w tym zakresie dotyczy pracodawców wykonujących samodzielnie zadania służby bhp oraz pracowników zatrudnionych przy innej pracy, którym powierzono takie zadania. Wśród tej grupy osób stwierdzono także najwięcej przypadków braku szkoleń okresowych.

Ze względu na występowanie powyższych nieprawidłowości w funkcjonowaniu służby bhp w ostatnich latach, Państwowa Inspekcja Pracy w dalszym ciągu będzie prowadzić działania kontrolne i informacyjno-prewencyjne.

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. poz. 704. z późn. zm.).

Źródła pomocnicze:

1. www.pip.gov.pl