Prace w przestrzeniach zamkniętych

Prace prowadzone w przestrzeniach zamkniętych, takich jak: studnie, szamba, studzienki kanalizacyjne, silosy na materiały sypkie itp. stwarzają bardzo duże prawdopodobieństwo nieszczęśliwych wypadów.

Przestrzeń zamknięta oznacza przestrzeń, która ma ograniczone otwory wejściowe i wyjściowe, a także jest w niej niewystarczająca wentylacja naturalna. Nie jest to przestrzeń przygotowana do ciągłego przebywania w niej pracowników. Z tego też względu praca w przestrzeniach zamkniętych, a także zbiornikach należy do prac szczególnie niebezpiecznych.

Do głównych zagrożeń związanych z przebywaniem pracownika w przestrzeni zamkniętej można zaliczyć:

• duże ryzyko powstania pożaru lub wybuchu,
• utrata przytomności na skutek gromadzenia się niebezpiecznych gazów cięższych od powietrza takich jak: dwutlenek węgla, metan czy siarkowodór,
• utonięcie spowodowane podwyższonym poziomem wody w przestrzeni zamkniętej,
• omdlenia spowodowane małą zawartością tlenu w studzienkach, szambach, kanałach czy studniach,
• uduszenie spowodowane zasypaniem sypkim materiałem lub brakiem możliwości wydostania się na zewnątrz.

Wykonywanie pracy w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych regulują przepisy.

Podstawowe zasady podejmowania prac w zbiornikach

1. Podjęcie i prowadzenie pracy w zbiornikach może nastąpić jedynie na podstawie pisemnego pozwolenia wydanego w trybie ustalonym przez pracodawcę,
2. Praca powinna odbywać się pod stałym nadzorem, a osoba wydająca polecenie jej wykonania zobowiązana jest sprawdzić, czy organizacja i warunki techniczne zapewniają pracownikom bezpieczeństwo;
3. Należy zapewnić możliwość udzielenia natychmiastowej pierwszej pomocy w razie nagłej potrzeby lub wypadku pracownikowi znajdującemu się w przestrzeni zamkniętej.

Przed przystąpieniem pracowników do pracy w zbiorniku pracodawca ma obowiązek poinformować ich o:

• zakresie pracy, jaka mają wykonać,
• rodzaju zagrożeń, jakie mogą wystąpić,
• niezbędnych środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej oraz o sposobie ich stosowania,
• sposobie sygnalizacji między pracującymi w jego wnętrzu, a asekurującymi ich na zewnątrz,
• postępowaniu w razie zagrożenia.

Ważne!

Przed rozpoczęciem pracy w zbiorniku pracownikowi lub pracownikom należy zapewnić asekurację przez co najmniej jedną osobę pozostającą na powierzchni. Osoba asekurująca powinna być w stałym kontakcie z pracownikami znajdującymi się wewnątrz zbiornika oraz mieć możliwość wydobycia ich, a w razie zagrożenia niezwłocznego powiadomienia innych osób mogących –w razie potrzeby – udzielić pomocy.

Przygotowanie miejsca pracy

• zbiornik należy opróżnić i wstępnie oczyścić przez przemycie, przedmuchanie parą lub gazem obojętnym oraz przedmuchać powietrzem;
• przedmuchiwanie zbiornika tlenem jest niedopuszczalne z uwagi na możliwość powstania mieszaniny wybuchowej z metanem lub siarkowodorem;
• jeżeli praca w zbiorniku może być związana z zagrożeniem pożarowym, należy stosować niezbędne środki ochrony przeciwpożarowej;
• należy odłączyć dopływ do zbiornika materiałów, substancji i czynników z innych zbiorników, przewodów, aparatury itp.;
• znajdujące się we wnętrzu zbiornika grzejniki, urządzenia ruchome i inne mogące stworzyć zagrożenie należy odłączyć od źródeł zasilania;
• w czasie pracy w zbiorniku należy wyłączyć z ruchu lub unieruchomić tory kolejowe, zwrotnice, przenośniki, miejsca zsypu itp., znajdujące się nad zbiornikiem;
• bezpośrednio przed przystąpieniem do pracy wewnątrz zbiornika powietrze w zbiorniku należy zbadać na zawartość tlenu oraz gazów i par substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne;
• temperatura powietrza w z zbiorniku nie powinna się różnić od temperatury otoczenia o więcej niż 5°C;
• należy zapewnić niezbędne środki ochrony zbiorowej i indywidualnej.

Organizacja pracy

• w celu utrzymania odpowiednich parametrów powietrza wewnątrz zbiornika należy pozostawić wszystkie włazy otwarte w czasie przebywania pracowników w przestrzeni zamkniętej, a jeżeli to rozwiązanie nie jest dość skuteczne, powinno stosować się mechaniczny nadmuch powietrza;
• jeżeli oświetlenie jest niedostateczne należy oświetlić wnętrze zbiornika przy użyciu źródła światła elektrycznego o bezpiecznym napięciu;
• transportowanie narzędzi, innych przedmiotów i materiałów wewnątrz zbiornika powinno odbywać się w sposób niestwarzający zagrożeń i uciążliwości dla pracujących tam osób;
• jeżeli zbiornik zawiera materiały płynne (studnie) lub sypkie (silosy), w których istnieje możliwość utonięcia lub zasypania pracownika (niezależnie od zabezpieczenia odpowiednimi środkami ochrony indywidualnej) – pracownik powinien być opuszczany do wnętrza na pomoście lub innym urządzeniu umożliwiającym bezpieczne wykonanie pracy;
• jeżeli istnieje możliwość powstania stężeń wybuchowych w zbiorniku to należy stosować środki zapobiegające wybuchowi.

Środki ochrony indywidualnej

Pracownik wchodzący do wnętrza zbiornika powinien być wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, a w szczególności:

• szelki bezpieczeństwa z linką umocowaną do odpowiednio wytrzymałego elementu konstrukcji zewnętrznej;
• hełm i odzież ochronną;
• pełną ochronę układu oddechowego (w zależności od składu powietrza w zbiorniku).

Osoby asekurujące powinny być wyposażone w takie same środki ochrony indywidualnej jak osoby pracujące we wnętrzu zbiornika.

Odstąpienie od używania ochron dróg oddechowych jest możliwe tylko w przypadkach, gdy zawartość tlenu w powietrzu zbiornika wynosi co najmniej 18% oraz gdy w powietrzu nie stwierdzono substancji szkodliwych dla zdrowia oraz niebezpieczeństwa ich wystąpienia podczas przebywania pracownika w zbiorniku. Decyzje o tym może podjąć jedynie osoba kierująca pracownikami.

Podsumowując dotychczasowe rozważania właściwie zorganizowana i prowadzana praca w zbiornikach decyduje o bezpieczeństwie pracowników. Należy pamiętać, że w celu wykonania pracy, można wchodzić do zbiornika tylko wówczas, gdy nie można jej wykonać bez wchodzenia do wnętrza. Niestety brak wiedzy na temat zagrożeń i wymogów, które powinny być spełnione przed jak i w trakcie pracy w przestrzeniach zamkniętych, jest przyczyną wielu wypadków przy pracy, a nawet śmierci pracowników. 

Podstawy prawne:

1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 października 1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji, remontach i konserwacji sieci kanalizacyjnych (Dz. U. poz. 437),
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650 z późn. zm.).