Środki higieny osobistej. Odzież i obuwie robocze

Jakie obowiązki ma pracodawca względem swoich pracowników w zakresie udostępniania środków higieny osobistej, a także odzieży i obuwia roboczego?

Każdy z pracowników powinien mieć dostęp do środków higieny osobistej, bez względu na zajmowane stanowisko czy formę zatrudnienia. Niewypełnienie tego obowiązku przez pracodawcę stanowi naruszenie przepisów kodeksu pracy.

Przepisy Kodeksu pracy jasno określają, że pracodawca ma obowiązek udostępnić każdemu pracownikowi bez wyjątku odpowiednie urządzenia higieniczno-sanitarne oraz zapewnić środki higieny osobistej. Nie ma jednak wskazania co do ilości oraz zakresu stosowania tych urządzeń i środków przez pracownika.

Bardziej szczegółowe zapisy w tym temacie odnajdziemy w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Na ich podstawie pracownicy powinni mieć zapewnione środki higieny osobistej w zakresie oraz ilości odpowiedniej względem wykonywanego stanowiska oraz stopnia zanieczyszczenia ciała w związku z wykonywaną pracą. W praktyce oznacza to, że pracodawca zatrudniając pracowników do prac fizycznych, ma względem nich więcej obowiązków na gruncie zapewnienia środków higieny osobistej niż w stosunku do np. pracowników biurowych. Nie oznacza to jednak, że nie mają oni prawa egzekwować od pracodawcy dostępu do takich środków, każdy pracownik ma prawo do umycia rąk tyle razy ile zechce.

Zasady wyposażenia pracowników w środki higieny osobistej powinny być określone w regulaminie pracy, a jeśli pracodawca nie jest obowiązany do jego opracowania, to w innym akcie wewnątrzzakładowym.

Odzież i obuwie robocze

Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikowi odzież i obuwie robocze w następujących przypadkach:

• gdy odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
• gdy występują szczególne wymogi technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Odzież i obuwie robocze przydzielane są pracownikowi nieodpłatnie i stanową własność pracodawcy. W przypadku rozwiązania stosunku pracy, pracownik jest zobowiązany oddać je pracodawcy.

Jeżeli utrata lub zniszczenie odzieży lub obuwia roboczego nastąpiły z winy pracownika, ma on obowiązek zwrócić pracodawcy kwotę równą niezamortyzowanej części utraconego lub zniszczonego wyposażenia.

Pracodawca powinien w odpowiednim dokumencie ustalić zasady dotyczące wyposażenia w odzież i obuwie robocze. Dokonuje on tego po konsultacjach z pracownikami lub ich przedstawicielami. Na podstawie takich ustaleń, powinny zostać sporządzone w zakładzie pracy – tabele norm przydziału odzieży i obuwia roboczego. W zakładach i firmach, gdzie istnieje obowiązek sporządzenia regulaminu pracy, tabele norm przydziału powinny stać się częścią regulaminu.

Przepisy prawa pracy dopuszczają możliwość używania własnej odzieży lub obuwia przez pracownika, jednak tylko w przypadku spełnienia określonych warunków, czyli:

• pracodawca musi ustalić wykaz stanowisk, na których takie rozwiązanie jest dopuszczalne,
• konieczne jest uzyskanie na takie rozwiązanie zgody pracownika,
• odzież i obuwie robocze pracowników muszą spełniać wymagania bhp.

Są także przypadki, w których niedopuszczalne jest korzystanie z własnej odzieży roboczej. Dotyczy to prac:

• związanych z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych lub
• powodujących intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi albo materiałami biologicznie zakaźnymi.  

Korzystanie przez pracownika z własnej odzieży i obuwia, stwarza po stronie pracodawcy obowiązek wypłaty ekwiwalentu, którego to wysokość powinna uwzględniać aktualne ceny zakupu odzieży i obuwia roboczego. Przepisy nie określają jednak co jaki czas, taki ekwiwalent jest należny pracownikowi. Kwestia ta powinna być ustalona pomiędzy stronami stosunku pracy.

Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest pranie, konserwacja, naprawa, odpylanie i odkażanie przydzielonej pracownikowi odzieży roboczej i obuwia. W przypadku gdy pracodawca nie jest w stanie zapewnić prania odzieży roboczej, może tę czynność powierzyć pracownikowi. Za pranie odzieży we własnym zakresie pracownikowi przysługuje ekwiwalent.

Przepisy nie określają, w jaki sposób należy obliczyć koszty prania odzieży roboczej, które ponosi pracownik. Jeżeli skorzysta on z usług zakładu pralniczego, pracodawca sam może zorientować się ile to kosztuje. Natomiast gdy pracownik zamierza wykonywać pranie w domu, to najlepszym rozwiązaniem wydaje się być wcześniejsze ustalenie kwoty ekwiwalentu pomiędzy stronami.

Ważne!

Niedopuszczalne jest powierzenie pracownikowi prania, konserwacji, odpylania i odkażania odzieży roboczej, jeżeli w wyniku stosowania w procesie pracy uległy one skażeniu środkami chemicznymi, promieniotwórczymi lub materiałami biologicznie zakaźnymi.

Odzież i obuwie nie mogą być używane dłużej niż do czasu, kiedy możliwa jest ich naprawa pozwalająca zachować cechy ochronne i użytkowe.

Odzież i obuwie robocze, które miały kontakt ze środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, albo miały kontakt z materiałem biologicznie zakaźnym, muszą być przechowywane wyłącznie w miejscu do tego przeznaczonym. Za zorganizowane takiego miejsca odpowiada pracodawca.

Pracodawca, który wyposaża pracowników w odzież i obuwie robocze, jest zobowiązany prowadzić karty ewidencyjne przydziału tej odzieży i obuwia, w tym także wypłaty ekwiwalentu za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego oraz ich pranie i konserwację. Karta prowadzona jest dla każdego pracownika indywidualnie.

Odzież i obuwie robocze wydawane pracownikowi traktowane jest jako mienie powierzone im z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się. W związku z tym pracownicy ponoszą odpowiedzialność materialną za udostępnioną odzież i obuwie.

Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.- Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 108 z późn. zm.),
2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. poz. 1650 z późn. zm).

Źródła pomocnicze:

1. www.pip.gov.pl – ABC BHP. Informator dla pracodawców.