WUG: ponad 35 proc. zgłoszeń o nieprawidłowościach w kopalniach – zasadne

Ponad 35 proc. zgłoszeń o nieprawidłowościach w kopalniach, przyjętych w ubiegłym roku przez tzw. górniczy telefon zaufania, okazało się zasadne – wynika z danych nadzoru górniczego. Czasem takie anonimowe zgłoszenie możne uchronić kogoś przed wypadkiem, a nawet uratować życie.

Telefon został uruchomiony blisko 12 lat temu, po serii górniczych wypadków. Jest czynny całą dobę, we wszystkie dni tygodnia, także w święta. Zgłoszenie można też wysłać pocztą: elektroniczną lub tradycyjną. W całym zeszłym roku takich zgłoszeń interwencyjnych wpłynęło do Wyższego Urzędu Górniczego (WUG) w Katowicach 70, rok wcześniej 87, a dwa lata temu 97.

Wszystkie zgłoszenia są od razu analizowane i przekazywane do rozpoznania. W minionym roku pracownicy nadzoru górniczego potwierdzili zasadność 25 zgłoszeń (ponad 35 proc.), wobec 26 rok wcześniej (blisko 30 proc.). Sześć ubiegłorocznych zgłoszeń nadal jest rozpatrywanych.

Niepotwierdzenie zgłoszenia przez inspektorów nadzoru nie zawsze oznacza, że interwencja była bezzasadna. Możliwe, że przynajmniej niektóre ze wskazywanych nieprawidłowości zostały usunięte, nim inspektorzy dotarli we wskazane im przez informatora miejsce czy zjechali pod ziemię.

Zgłoszenia kierowane na górniczy telefon zaufania dotyczą rozmaitych problemów – np. pracy górników w zbyt wysokiej temperaturze czyli w warunkach tzw. zagrożenia klimatycznego, kiedy czas pracy powinien być skrócony (w ub. roku takich zgłoszeń było 19, z czego 12 potwierdzono), nieprzestrzegania przepisów (8 zgłoszonych nieprawidłowości, 2 potwierdzone) czy zagrożenia metanowego, w tym niesprawnych czujników metanometrii (6 nieprawidłowości, w tym 4 potwierdzone).

W minionym roku pracownicy zgłaszali także m.in. brak ładu i porządku w miejscu pracy oraz podczas wyjazdu załogi szybem (5 nieprawidłowości, 2 potwierdzone), dopuszczania osób do pracy bez posiadania odpowiednich kwalifikacji, nieprawidłowego stanu maszyn i urządzeń oraz nieprzestrzegania czasu pracy. Nie potwierdzono żadnego ze zgłoszeń dotyczących pracy pod wpływem alkoholu, prowadzenia robót strzałowych (w tym nieprawidłowego używania materiałów wybuchowych) oraz mobbingu.

Przekazane Urzędowi sygnały o nieprawidłowościach w większości przypadków badają inspektorzy urzędów górniczych, a w pozostałych sprawach inne instytucje, np. Państwowa Inspekcja Pracy. W uzasadnionych przypadkach, po przeprowadzonych kontrolach, nadzór górniczy może wydawać decyzję np. wstrzymującą część ruchu zakładu lub nakazać usunięcie nieprawidłowości.

Górniczy telefon zaufania działa przy Wyższym Urzędzie Górniczym od 2011 r., 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu. Dzwoniąc pod nr tel. 32 736 19 47 pracownicy mogą zgłaszać zauważone nieprawidłowości i niebezpieczne zdarzenia zagrażające ich zdrowiu, życiu i bezpieczeństwu pracy. Oprócz telefonu mogą też do tego rodzaju zgłoszeń wykorzystać pocztę elektroniczną (wug@wug.gov.pl lub bhp.uwagi@wug.gov.pl) oraz tradycyjną, wysyłając informację na adres Wyższego Urzędu Górniczego. Informacje można przekazywać anonimowo.

W 2020 roku interwencyjnych zgłoszeń było 97 (w tym 35 zasadnych), w 2019 roku – 141 (w tym 44 zasadne), w 2018 – 109 (w tym zasadnych 25), w 2017 r. – 75 (zasadne 22), w 2016 r. – 94 (zasadnych 23) w 2015 r. – 97 (zasadnych 30), w 2014 — 99 (zasadnych 24), a w 2013 — 58 (zasadnych 19).

Przedstawiciele nadzoru górniczego wskazują, że nawet jeśli kontrola nie potwierdza przekazanych informacji, to jest ona sygnałem dla kierownictwa zakładu górniczego, że nie ma przyzwolenia załogi na pracę w warunkach powodujących niebezpieczeństwo wystąpienia wypadku; nie ma także lepszej prewencji wypadkowej niż natychmiastowa reakcja górników na łamanie zasad bezpieczeństwa.

Zgodnie z przepisami, nadzór górniczy przeprowadza w kopalniach tzw. kontrole planowane i doraźne. Te podejmowane po zgłoszeniach na telefon interwencyjny stanowią inną kategorię – podejmowane są natychmiast w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia górników oraz bezpieczeństwa powszechnego.

W przypadku wykrycia nieprawidłowości inspektorzy stosują sankcje wynikające z prawa geologicznego i górniczego. Nadzór górniczy ocenia jednak, że przydatności telefonu interwencyjnego i skrzynki e-mailowej nie należy mierzyć jedynie efektywnością kontroli w postaci potwierdzanych zarzutów i nakładanych sankcji – istotne jest także to, że górnicy mają do kogo się odwołać i nie muszą ulegać presji przełożonych lub współpracowników w tolerowaniu złych praktyk.

W 2022 r. w polskim przemyśle wydobywczym życie przy pracy straciło 37 górników i ratowników górniczych, wobec 13 rok wcześniej. W kopalniach węgla kamiennego zginęło 29 pracowników (9 w roku 2021), w kopalniach rud miedzi 2 (podobnie jak rok wcześniej), w kopalniach odkrywkowych 5 (wobec 2 w 2021 r.), w innych gałęziach górnictwa – 1. Wypadków, w których pracownicy odnieśli ciężkie obrażenia, było w 2022 roku 12, wobec 9 rok wcześniej.

Ogółem od początku ub. roku do końca listopada w całym polskim górnictwie doszło do 1917 rozmaitych wypadków, z czego 1679 w kopalniach węgla kamiennego (wobec 2078 w całym roku 2021, w tym 1773 w kwk). Największymi ubiegłorocznymi tragediami w górnictwie były kwietniowe katastrofy w kopalniach Pniówek i Zofiówka, które pochłonęły łącznie 26 ofiar. Ciała 7 z nich wciąż znajdują się pod ziemią.