Zarządzanie przedsiębiorstwem a polityka bezpieczeństwa firm

Skuteczne przywództwo ma wpływ na różne aspekty poprawy bezpieczeń­stwa w środowisku pracy, a także odnosi się do działań lub zachowań wszystkich pracowników na poszczególnych stanowiskach pracy i jest związane z promowa­niem zdrowia i szeroko pojętego bezpieczeństwa nie tylko pracowników, ale także klientów, ogółu społeczeństwa i środowiska naturalnego. Zarządzanie bhp ma pozytywny wpływ nie tylko na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników, ale także na ogólną wydajność i konkurencyjność.

Przegląd prasy zagranicznej

Style przywództwa oraz wyniki bezpieczeństwa w branżach wysokiego ryzyka

T. My Thi Diem, K. Tae-eun, A. H. Gausdal, Leadership styles and safety performance in high-risk industries: a systematic review (Style przywództwa oraz wyniki bezpieczeństwa w branżach wysokiego ryzyka: przegląd systematyczny ), Safety and Reliability (2022)

Znaczenie przywództwa w odniesieniu do bezpieczeństwa pracy w branżach wysokiego ryzyka od wielu lat jest przedmiotem badań.

Przywództwo w powyższym aspekcie odnosi się do „procesu interakcji między przełożonymi a pracownikami. Związane jest z umiejętnością wywierania wpływu na podwładnych, których celem jest osiągnięcie planowanych zamierzeń związanych z bezpieczeństwem organizacji w wymiarze organizacyjnym i indywidualnym”.

Stwierdzono, że skuteczne przywództwo ma wpływ na różne aspekty poprawy bezpieczeństwa w środowisku pracy, mierzonego wypadkami w pracy, a także odnosi się do działań lub zachowań wszystkich pracowników na poszczególnych stanowiskach pracy i jest związane z promowaniem zdrowia i szeroko pojętego bezpieczeństwa nie tylko pracowników, ale także klientów, ogółu społeczeństwa i środowiska naturalnego.

Niniejszy artykuł ma na celu:

• • podsumowanie dotychczasowych badań nad istotą przywództwa w kontekście bezpieczeństwa pracy poprzez dokonanie analizy przedmiotowej literatury. Ponadto uzyskanie przeglądu relacji (zależności) pomiędzy różnymi stylami przywództwa a kształtowaniem bezpieczeństwa w środowisku pracy, oraz
  • ocenę i porównywanie zasadniczych wyników analizowanych badań.

Przegląd literatury wykazał, że dziewięć opisanych stylów przywództwa wpływa na poziom bezpieczeństwa w różnym zakresie w gałęziach przemysłu uznanych za wysokiego ryzyka. Granice dziewięciu stylów przywództwa , które zostały zidentyfikowane jako mające wpływ na poziom bezpieczeństwa, pozostają niejasne, co stanowiło wyzwanie przy porównywaniu wyników badań. Stwierdzono, że większość stylów przywództwa ma pozytywny wpływ na poziom bezpieczeństwa. Udzielenie odpowiedzi, który ze stylów przywództwa jest najbardziej efektywny jest bardzo trudne. Do oceny poziomu bezpieczeństwa pracy brane są pod uwagę przede wszystkim klimat i kultura bezpieczeństwa, a także zaangażowanie pracowników w proces doskonalenia poziomu bezpieczeństwa.

Ponieważ konceptualizacja i instrumenty pomiaru poziomu bezpieczeństwa różniły się w analizowanych badaniach, nie można sformułować wniosków co do tego, które style przywództwa mają największy wpływ. Ustalenia są zatem uważane za niejednoznaczne ze względu na rozbieżności w pomiarach i konceptualizacji oraz trudna jest ich ocena. Jednak prezentowane w artykule wnioski mogą stanowić punkt wyjścia do nowych pomysłów badawczych dla określonych branż wysokiego ryzyka. Ważne jest również, aby zająć się potrzebą dalszych badań nad rozwojem spójnych instrumentów pomiarowych i konceptualizacji wyników w zakresie bezpieczeństwa, rozróżniania konstruktów i przeprowadzania systemowej analizy wpływu stylów przywództwa w organizacjach o wysokim stopniu ryzyku.

Projektowanie mapy do pomiaru i zarządzania poziomem bezpieczeństwa

S. Tappura, R. Haapavirta, A. Jääskeläinen, Designing a map for measuring and managing safety performance (Projektowanie mapy do pomiaru i zarządzania poziomem bezpieczeństwa), International Journal of Occupational Safety and Ergonomics (2022)

Miarą efektywności zarządzania w przedsiębiorstwach jest poprawienie poziomu np. produktywności, wydajności lub jakości. Powszechnie wiadomo, że zarządzanie bhp (lub zarządzanie bezpieczeństwem) ma pozytywny wpływ nie tylko na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników, ale także na ogólną wydajność organizacji i konkurencyjność rynkową. Przykładowo gdy organizacja ma dużą częstotliwość wypadków, maksymalna produktywność i wysoka jakość są zagrożone. Dlatego też w dążeniu do realizacji celów i wyników organizacji należy zwracać większą uwagę na kwestie bhp.

Poziom bezpieczeństwa odnosi się do skuteczności zapobiegania urazom i chorobom w pracy oraz zapewniania bezpiecznych pod każdym względem miejsc pracy. Można go zmierzyć za pomocą wskaźników organizacyjnych, takich jak klimat bezpieczeństwa, poziom absencji i wskaźnik urazów. Poziom bezpieczeństwa można zatem uznać za podsystem wyników organizacji.

Celem tego artykułu jest przedstawienie kompleksowego przeglądu czynników wpływających na poziom bezpieczeństwa. Ponadto celem było również stworzenie zewnętrznie ważnego modelu wydajności bezpieczeństwa, odpowiedniego dla różnych sektorów przemysłu.

Jednym ze sposobów klasyfikacji pozytywnego wpływu organizacji na bezpieczeństwo jest rozróżnienie między wpływami pośrednimi i bezpośrednimi. Wpływy bezpośrednie odnoszą się do obserwowalnych i łatwo mierzalnych efektów. Pośrednie skutki bezpieczeństwa kształtowane są w taki sposób, że bezpieczeństwo w pierwszej kolejności wpływa na czynniki bezpośrednie, takie jak przestój produkcji, co z kolei może mieć skutki pośrednie. Potencjalne pośrednie skutki dla bezpieczeństwa obejmują zwiększoną produktywność i lepszą jakość produktu, większą satysfakcję klienta, innowacyjność i reputację. Innymi słowy stanową one determinanty przewagi konkurencyjnej.

Aby zrealizować cel, o którym mowa powyżej, autorzy dokonali badań, by określić różne czynniki wpływające na poziom bezpieczeństwa w firmach oraz przedstawić orientacyjną propozycję możliwych związków przyczynowych między tymi czynnikami. Wyniki są przedstawiane wizualnie jako „mapa drogowa” działania bezpieczeństwa, pewnego rodzaju mapa strategii, która uważana jest za nowe podejście w praktyce zarządzania bezpieczeństwem.

Opracowana mapa wspiera w pierwszym i ważnym kroku zaprojektowanie środków i metod pomiarowych, które mają służyć poprawie bezpieczeństwa.

W badaniu wzięły udział firmy z kilku sektorów przemysłu i budownictwa. Szeroka gama uczestniczących firm dała możliwość zbadania cech specyficznych dla branży oraz, alternatywnie, potwierdzenia możliwości uogólnienia wyników. Jakościowe studium przypadku składało się z trzech etapów: projektowania, iteracji i testowania stworzonego modelu. Chociaż perspektywy i czynniki wpływające na poziom bezpieczeństwa są zasadniczo takie same w różnych sektorach przemysłu, względne znaczenie tych czynników może się różnić w zależności od kontekstu, tj. branży, wielkości firmy, lokalizacji geograficznej, specyficznych cech struktury organizacyjnej i etapu cyklu życia firmy.

Należy zauważyć, że przeprowadzone badanie ma również ograniczenia, które należy wziąć pod uwagę. Należy zauważyć, że liczba respondentów różniła się w zależności od branży. Ponadto dane jakościowe zebrane podczas warsztatów i wywiadów były obszerne i złożone, a analiza i interpretacja tematyczna była nieco subiektywna. Należało dokonać interpretacji, które czynniki uwzględnić na mapie i czy dany czynnik należy do określonej kategorii, czy nie. Aby poprawić wiarygodność analizy danych i zmniejszyć subiektywność, wyniki analizy zostały zweryfikowane z uczestnikami warsztatów. Mapa działania bezpieczeństwa nie powinna być traktowana jako wyczerpujący opis czynników wpływających na działanie bhp, ale jako użyteczne narzędzie do identyfikacji istotnych czynników. Zaproponowane na mapie związki przyczynowe należy traktować jako propozycje orientacyjne, a ich przetestowanie wymaga dalszych badań. Opracowanie zawarte w artykule może stanowić podstawę do działania.

Szkolenia pracowników wpływają na zwiększenie bezpieczeństwa pracy

M. Bayram, B. Arpat, Y. Ozkan, Safety priority, safety rules, safety participation and safety behaviour: the mediating role of safety training (Priorytet bezpieczeństwa, zasady bezpieczeństwa, udział w bezpieczeństwie i bezpieczne zachowanie: pośrednicząca rola szkolenia w zakresie bezpieczeństwa), International Journal of Occupational Safety and Ergonomics (2022)

Bezpieczeństwo i higiena pracy powinno być w każdym przedsiębiorstwie traktowane na równi pod względem ważności z wydajnością produkcji. Opracowanie odpowiedniej polityki bezpieczeństwa, procedur, zasad i środków ostrożności są łącznie uważane za kroki milowe w tworzeniu zdrowych i bezpiecznych środowisk pracy.

Bezpieczne zachowanie pracowników jest natomiast uważane za ostatni krok w zapobieganiu wypadkom i chorobom zawodowym.

Badania pokazują, że niebezpieczne zachowania pracowników są przyczyną ponad 80% wszystkich zarejestrowanych wypadków. Dlatego jakość i ilość szkoleń bhp zapewnianych pracownikom jest niewątpliwie proporcjonalna do wagi i priorytetu nadawanego przez kierownictwo kwestiom bezpieczeństwa oraz służy jako środek do tworzenia zdrowych oraz bezpiecznych środowisk pracy. Innymi słowy, możliwe jest zapewnienie i wzmocnienie bhp w miejscach pracy poprzez szkolenie pracowników oraz zachęcanie do bezpiecznych zachowań i aktywnego udziału w działaniach prowadzonych przez pracodawców.

Firmy, które nie przywiązują tak dużej wagi do kwestii bhp, jak do prowadzonej działalności produkcyjnej, często wiążą wdrażanie przepisów i zasad bezpieczeństwa ze zbędnymi kosztami i utratą wydajności, przez co zadowalają się wypełnianiem minimalnych wymogów prawnych tylko po to, by uniknąć sankcji karnych.

Pracownicy świadomi takiego podejścia do zarządzania nie wykazują koniecznego poziomu wysiłku, zaangażowania i uczestnictwa. W ten sposób zbudowanie pozytywnej kultury bezpieczeństwa w tych przedsiębiorstwach staje się prawie niemożliwe. Literatura dotycząca bezpieczeństwa w środowisku pracy i rzeczywista praktyka pokazują, że pozytywną kulturę bezpieczeństwa można osiągnąć tylko dzięki wspólnemu wysiłkowi (zaangażowaniu) kierownictwa i pracowników. W tym względzie jednostronne działania ze strony kierowników (tj. przedstawianie i wdrażanie zasad, procedur, programów i polityk bezpiecznej pracy) są niewystarczające do zapewnienia zdrowych i bezpiecznych warunków pracy. Pracownicy muszą również ściśle przestrzegać tych zasad i wytycznych oraz aktywnie uczestniczyć w realizacji zadań związanych z bhp.

Dlatego organizacje powinny zachęcać pracowników do udziału w działaniach związanych z podnoszeniem poziomu bezpieczeństwa w środowisku pracy.

Przegląd literatury uprawnia do stwierdzenia, że świadomość bezpieczeństwa, komunikacja, zaangażowane uczestnictwo w działaniach związanych z bezpieczeństwem, a także zachowania należą do podstawowych wymiarów kultury bezpieczeństwa.

Struktura artykułu zawiera część wprowadzającą, w której podsumowano cel i wkład badania w świetle cech strukturalnych tureckiego sektora metalowego oraz danych dotyczących wypadków przy pracy i chorób zawodowych dla przemysłu. Rozdział 2 obejmuje literaturę przedmiotu i rozwija hipotezy na podstawie informacji zawartych w literaturze. Część 3 przedstawia metodologię badań. W badaniu określono m.in. następujące zależności:

Czy priorytet bezpieczeństwa, wdrożone zasady bezpieczeństwa i szkolenia bhp wpływają na zaangażowanie pracowników w kształtowanie bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie?

Czy priorytet bezpieczeństwa, wdrożone zasady bezpieczeństwa i szkolenia bhp wpływają bezpieczne zachowania pracowników?

Część 4 zajmuje się analizą i wynikami. W części 5 omówiono wyniki badań. Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na istotne związki pomiędzy wspomnianymi wcześniej wymiarami kultury bezpieczeństwa.

Z badania wynika, że pracownicy, którzy odgrywają kluczową rolę w tworzeniu zdrowego i bezpiecznego środowiska pracy, mogą uczestniczyć w określaniu i rozwiązywaniu problemów bhp. Ponadto będą stosować właściwe procedury bezpieczeństwa podczas wykonywania swojej pracy tylko wtedy, gdy kierownictwo jako całość przywiązuje taką samą wagę i priorytet do kwestii bezpieczeństwa i higieny pracy, ustanawia zasady i procedury bezpiecznej pracy oraz zapewnia swoim pracownikom szkolenia poprzez kompleksowe i regularne akcje szkoleniowe.

Poziom kultury bezpieczeństwa będzie wzrastał jeśli wewnętrzne szkolenia bhp będą miały następujące cechy:

• • Programy szkoleniowe powinny być ustalane i realizowane na podstawie potrzeb pracowników.
  • Szkolenie powinno być prowadzone efektywnie i zgodnie z zaplanowaną treścią. Odpowiednie oceny i czynności ewaluacyjne powinny być przeprowadzone pod koniec szkolenia. Skuteczność szkolenia powinna być zagwarantowana poprzez podjęcie niezbędnych działań w przypadku szkoleń, które nie przyniosły efektów.
  • Szkolenie powinno być zaplanowane i realizowane w celu zaspokojenia potrzeb poznawczych, afektywnych i psychomotorycznych w zakresie bezpieczeństwa.
  • Treść szkolenia powinna być tak zaplanowana, aby uwzględniała zagrożenia, jakie pracownicy napotykają lub mogą napotkać w pracy.
  • Efekty szkoleniowe będą większe, jeśli szkolenie będzie związane z aktywnym udziałem uczestników.

Artykuł z miesięcznika ATEST – Ochrona Pracy nr 9/2022
www.atest.com.pl

tekst:
dr Waldemar Jaskółowski
Wojskowa Akademia Techniczna im. gen. J. Dąbrowskiego, Wydział Mechatroniki i Lotnictwa